Ulica Stefana Żeromskiego w Radomiu

---

Historia

Warto przyjrzeć się historii ulicy Żeromskiego w Radomiu, której korzenie sięgają średniowiecza. W tym czasie na terenie, który obecnie znany jest jako ulica Żeromskiego, przebiegał istotny trakt łączący Lublin z Rusią. Historyczne określenie tej drogi to trakt lubelski, co wskazuje na jego regionalne znaczenie.

W wymiarze lokalnym, trakt ten stanowił ważne połączenie miasta lokacyjnego z przedmieściem lubelskim oraz ogrodami mieszczan, które znajdowały się na obszarze dzisiejszej wsi Dzierzków. Analizując tę sytuację, można zauważyć, jak miała ona wpływ na późniejszy rozwój miasta w kierunku wschodnim.

Warto zwrócić uwagę na zespół klasztorny Bernardynów, który jest najbardziej okazałym gmachu pochodzącym z tego okresu. Zlokalizowany on jest przy dawnym trakcie lubelskim i został ufundowany w drugiej połowie XV wieku przez króla Kazimierza Jagiellończyka.

W czasach nowożytnych, przeważały konstrukcje drewniane. Na dawnym trakcie skaryszewskim istniał kościół św. Leonarda, który niestety został rozebrany w 1789 roku w związku z prowadzonymi pracami porządkowymi. To właśnie przy trakcie lubelskim zlokalizowane były liczne karczmy oraz zajazdy, które świadczyły o intensywnym życiu towarzyskim tego regionu.

Gwałtowny proces urbanizacji, który miał miejsce w wieku XIX, związany był z realizacją planu regulacyjnego z 1822 roku. W tym czasie, na włączonym w granice miasta trakcie, znanym jako ulica Lubelska, powstało wiele murowanych budynków, które do dziś tworzą zasadniczy krajobraz zabytkowej części tej ulicy. Od 1925 roku, ulica ta nosi imię Stefana Żeromskiego.

Obecnie, ulica Żeromskiego stanowi przedłużenie ulicy Rwańskiej, a w 1901 roku była jedną z pierwszych ulic Radomia, która uzyskała oświetlenie elektryczne, co znacząco wpłynęło na poprawę komfortu życia mieszkańców.

Nazwa

Nazwa ulicy w Radomiu przeszła przez wiele zmian na przestrzeni lat, co odzwierciedla jej bogatą historię.

W okresie od XIV wieku do około 1815 roku, droga ta, znana jako trakt lubelski, nie była jeszcze włączona w granice miasta i nie miała przypisanej oficjalnej nazwy.

Przełomowym momentem był rok 1815, kiedy to zaczęto określać ją jako ulicę Lubelską, co trwało aż do 1925 roku.

W latach 1925-1939 ulica nosiła imię Stefana Żeromskiego, natomiast podczas II wojny światowej, w latach 1939-1945, została przemianowana na Reichsstraße.

Po zakończeniu wojny, od 1945 roku, ulica powróciła do swojej historycznej nazwy Stefana Żeromskiego.

Architektura

Ulica Stefana Żeromskiego w Radomiu prezentuje niezwykłe walory architektoniczne, które kształtowały się na przestrzeni wieków. Obecny wygląd tej ulicy jest wynikiem jej przekształceń związanych z regulacją urbanistyczną, która miała miejsce w 1822 roku. W części zabytkowej, pomiędzy placem Kazimierza Wielkiego a ulicą 25 Czerwca, dominują piękne kamienice czynszowe, reprezentujące różnorodne style architektoniczne, takie jak klasycyzm, historyzm oraz style z przełomu XIX i XX wieku (art déco, modernizm).

Również odcinek pomiędzy ul. 25 Czerwca a wiaduktem kolejowym charakteryzuje się zróżnicowaną zabudową pochodziącą z II połowy XIX wieku oraz czasów współczesnych. Zachodnią stronę ulicy zamyka imponująca wieża kościoła farnego, który znajduje się przy ulicy Rwańskiej.

Najważniejsze obiekty

Gmachy użyteczności publicznej

Na ulicy Żeromskiego znajdują się liczne gmachy, które pełniły i nadal pełnią istotne funkcje społeczne. Przykładem może być:

• nr 6/8 – klasztor oo. bernardynów wraz z kościołem pw. św. Katarzyny Aleksandryjskiej, którego historia sięga 1468 roku, kiedy został ufundowany przez Kazimierza Jagiellończyka. Zespół ten, z wieloma elementami gotyckimi, przeszedł szereg remontów, w tym przebudowę w 1912 roku, zrealizowaną według projektu Stefana Szyllera.
• nr 10 – to siedziba I Liceum Ogólnokształcącego im. Mikołaja Kopernika.
• nr 15 – budynek dawnego Hotelu Rzymskiego, zbudowanego około 1857 roku, który wielokrotnie zmieniał swoje przeznaczenie, m.in. w latach 1906–1945 funkcjonowały tutaj kina „Odeon” i „Miraż”.
• nr 35 – gmach dawnego oddziału Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego, wzniesiony w 1852 roku w stylu neorenesansowym, pełniący różnorodne funkcje finansowe do 1933 roku.
• nr 41 – eklektyczny budynek Radomskiej Izby Skarbowej z lat 70. XIX wieku.
• nr 42 – Dom Handlowy „Sezam”, zbudowany w 1966 roku, obecnie pełniący funkcje handlowe.
• nr 43/45 – gmach dawnego radomskiego oddziału Banku Państwa, neoklasycystyczny budynek z lat 1910–1919, na którego terenie miały miejsce transformacje związane z rozwojem sektora bankowego w Polsce.
• nr 75 – historyczny budynek biurowy dawnych Zakładów Energetycznych Okręgu Wschodniego, wzniesiony w latach 50. XX wieku, świadczący o przemysłowej historii miasta.

Wybrane budynki mieszkalne

Nieodłącznym elementem ulicy są również domy mieszkalne. Oto niektóre z nich:

• nr 1 – dom Gozmanów, narożna kamienica wzniesiona w 1823 roku.
• nr 2 – dom Kociubskiego, dwupiętrowa kamienica z lat 1820–1823.
• nr 3 – dom, zbudowany po 1820 roku.
• nr 5 – kamienica Kojanowskiego, w stylu klasycystycznym, pochodząca z około 1800 roku, w której od 1795 roku mieściła się znana apteka Pod Białym Orłem. Zachowane elementy w tym lokalu świadczą o jego długiej tradycji.
• nr 36 – pałac Kierzkowskich, niezwykła klasycystyczna kamienica z lat 1827–1829, będąca obecnie jedną z prominentnych siedzib w mieście, i miejsce wielu istotnych wydarzeń historycznych.
• nr 41 – dom Przybysławskiego, siedziba Radomskiej Izby Skarbowej, wzniesiony w latach 1846–1848, który do dziś służy regionowi.
• nr 46 – pałacyk Balińskich-Hemplów, zbudowany w latach 1833–1837, który jest jednym z pierwszych rezydencjonalnych obiektów w Radomiu.

Ulica Żeromskiego to miejsce, gdzie można dostrzec bogactwo architektoniczne Radomia, będące świadectwem różnych epok oraz ich wpływu na funkcjonowanie miasta. Wszyscy miłośnicy historii i architektury z pewnością znajdą tu wiele inspiracji i zachwycających przykładów.

---

Oceń: Ulica Stefana Żeromskiego w Radomiu

---