Plac Konstytucji 3 Maja w Radomiu

---

Historia

Plac zaprojektowany w 1846 roku zyskał swoją formę w 1875, kiedy to, przy okazji budowy cerkwi św. Mikołaja, został wytyczony. Kościół ten przeszedł przebudowę w latach 1925–1930, stając się znanym kościołem garnizonowym św. Stanisława.

Warto zauważyć, że plac ten powstał w miejsce pierwotnie przewidzianym w regulacyjnym planie Radomia z 1822 roku. Pierwotnie lokalizacja placu miała znajdować się na skrzyżowaniu ulic Sienkiewicza oraz Piłsudskiego.

Nazwa

Nazwa miejsca, o którym mowa, zmieniała się wielokrotnie na przestrzeni lat. Warto przyjrzeć się tym zmianom:

• 1875 – 1898: pl. Cerkiewny,
• 1989 – V 1916: pl. Soborny,
• V 1916 – IX 1916: pl. Zielony,
• IX 1916 – 1940: pl. 3 Maja,
• 1940 – 1945: Adolf Hitler Platz,
• 1945 – 1948: pl. 3 Maja,
• 1948 – 1981: pl. Konstytucji,
• od 1981: pl. Konstytucji 3 Maja.

Architektura

Plac Konstytucji 3 Maja w Radomiu jest miejscem, gdzie historia i architektura tworzą unikalną harmonijną całość. Dominującą formą zabudowy są reprezentacyjne kamienice, które powstały w XIX wieku oraz na początku XX wieku. Warto zwrócić uwagę na zjawiskowy, neobarokowy kościół garnizonowy św. Stanisława, którego przebudowa miała miejsce w latach 1925–1930. Świątynia została przekształcona z cerkwi pw. św. Mikołaja i znajduje się tuż przy Grobem Nieznanego Żołnierza, usytuowanym przed frontonem kościoła od strony ulicy Żeromskiego.

Spośród różnych obiektów zabudowy wyróżniają się:

• nr 3 – budynek dawnego hotelu Europejskiego, który został założony w 1898 roku przez Ludwika Łagodzińskiego. W okresie międzywojennym na parterze znajdowały się kawiarnie, w tym Łobzowianka i Bolesława Przybytniewskiego, a także restauracja i sklep kolonialny A. Borowskiej,
• nr 5 – pałac Karschów i Wickenhagenów, który jest monumentalną, eklektyczną kamienicą o cechach pałacowych, wzorowaną na warszawskim pałacu Kronenberga, wzniesioną w latach 1881–1882. W użytkowym parterze mieściła się m.in. Apteka Łagodzińskich oraz cukiernia Przybytniewskiego, a także biura Sądu Okręgowego oraz rosyjska Resursa Obywatelska. W czasie okupacji niemieckiej w budynku działalność prowadziła dyrekcja operacyjna niemieckiej Kolei Wschodniej,
• nr 6 – modernistyczna, pięciokondygnacyjna kamienica, która powstała w latach 30. XX wieku,
• nr 8 – dom Staniszewskich, wybudowany w 1876 roku, który w okresie międzywojennym był siedzibą kawiarni Bombonierka oraz Kasy Spółdzielczej dla Handlu i Przemysłu. Po zakończeniu II wojny światowej mieściła się tam Miejska i Wojewódzka Biblioteka Publiczna.

Północną pierzeję placu tworzą dostojne budynki usytuowane przy ulicy Żeromskiego:

• nr 37 – dom Podworskich, zbudowany w latach 1866–1867 w stylu neorenesansowym, stworzony według projektu Antoniego Wąsowskiego. Wyróżnia go ściana szczytowa ozdobiona boniowaniem oraz trzema płytkimi arkadami, a także popiersiami postaci antycznych umieszczonymi na konsolach. Razem z gmachami dawnego Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego, kamienica Podworskich stanowi piękne tło dla zrewitalizowanego w 2013 skweru,
• nr 35 – gmach dawnego Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego, wybudowany w 1852 roku w stylu neorenesansowym, na podstawie projektu Henryka Marconiego i Ludwika Radziszewskiego. Po 1933 roku, po zakończeniu działalności instytucji finansowych, gmach został przeznaczony na cele oświatowe,
• nr 33 – eklektyczna kamienica, która znajduje się na rogu ulicy Focha. W okresie międzywojennym w narożnym lokalu parterowym funkcjonowała popularna Cukiernia Rembikowskiego,
• nr 31 – tzw. dom Pod amorkiem, który zniknął z powierzchni po 1945 roku. Nazwa wywodzi się od figury kupidyna, umieszczonej na zwieńczeniu tympanonu ryzalitu środkowego.

Zabytki wpisane do rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa, zlokalizowane w obrębie placu Konstytucji 3 Maja to:

• nr 1 – dom, 1890
• nr 3 – dom, 1890
• nr 5 – dom, 1881–82
• nr 6 – dom, po 1930
• nr 8 – dom, 1890.

Pomniki

Na placu Konstytucji 3 Maja w Radomiu możemy zobaczyć wiele interesujących monumentów, które mają swoje unikalne historie. Przed kościołem garnizonowym znajduje sięGrób Nieznanego Żołnierza, przekształcony w pomnik w kształcie płyty, zbudowany w 1925 roku. Niestety uległ on zniszczeniu w trakcie okupacji niemieckiej, lecz został odbudowany w 1995 roku.

Warto również zwrócić uwagę na wschodnią część placu, gdzie w pobliżu ulicy Żeromskiego stoi pomnik Leszka Kołakowskiego. Z kolei w części zachodniej możemy podziwiać pomnik Witolda Gombrowicza, który również przyciąga uwagę mieszkańców oraz turystów.

---

Oceń: Plac Konstytucji 3 Maja w Radomiu

---