Ulica Stanisława Moniuszki w Radomiu

---

Historia

Ulica, o której mowa, została zbudowana na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych XIX wieku. W początkowych planach przewidywano, iż jej przebieg doprowadzi do ulicy Świeżej, która współcześnie nosi nazwisko Kelles-Krauza.

Nazwa

Nazwa tej szlachetnej ulicy przeszła wiele transformacji w ciągu ostatnich stuleci.

• W drugiej połowie XIX wieku aż do 1919 roku nosiła nazwę ul. Kościelna,
• od 1919 do 1939 roku była znana jako ul. Stanisława Moniuszki,
• w okresie II wojny światowej, w latach 1939 – 1945, została przemianowana na Ostlandstraße,
• natomiast od 1945 roku znów przywrócono jej imię ul. Stanisława Moniuszki.

Architektura

Architektura ulicy Stanisława Moniuszki to ciekawa narracja, która rozciąga się przez stulecia. Od II połowy XIX wieku aż po koniec XX wieku kształtowały ją różnorodne stylistyki, co czyni ją niezwykle interesującą. W szczególności, na odcinku zlokalizowanym między ulicami Żeromskiego a Sienkiewicza, dominują dziewiętnastowieczne budynki czynszowe. Z kolei fragment ulicy między Sienkiewicza a Traugutta cechują style modernizmu z okresu międzywojennego oraz socrealizmu.

Wyjątkowym przykładem architektury postmodernistycznej jest budynekdomu handlowego Sezam, usytuowany na rogu ze wspomnianą ulicą Żeromskiego. Warto także zwrócić uwagę na budynki mieszkalne z okresu niemieckiej okupacji, które manifestują cechy faszystowskiego modernizmu lat trzydziestych XX wieku.

Wśród najważniejszych obiektów architektonicznych wymienić można:

• budynek na rogu z ulicą Traugutta 34 – obiekt modernistyczny z lat trzydziestych XX wieku, w którym niegdyś znajdowała się prywatna klinika dr Feliksa Żabnera, a od 1947 roku budynek stał się siedzibą gminy kościoła Adwentystów Dnia Siódmego do 2012 roku,
• nr 3 – 5 – przykład socrealistycznej architektury, której cechy zostały zatarte przez termomodernizację,
• nr 7 – 7b – reprezentujący niemiecką, modernistyczną architekturę mieszkalną z czasów faszystowskich,
• nr 9 – neoklasycystyczny gmach dawnego Powiatowego Związku Samorządowego, zbudowany w 1927 roku według projektu Alfonsa Pinno, który w czasie okupacji był siedzibą niemieckiej żandarmerii wojskowej. Po wojnie pełnił różne funkcje administracyjne, a obecnie mieści Radę Miejską oraz USC,
• nr 13 – 13a – budynki z lat trzydziestych, z fasadami wykonanymi z klinkierowej cegły, stanowiące przykład polskiego modernizmu,
• nr 15 – kino Corso, wzniesione w 1918 roku w stylu neorenesansowym. Po modernizacji w 1934 roku otwarto tu kino Adria, gdzie występował Mieczysław Fogg. Po II wojnie światowej zmieniło nazwę na Bałtyk i działało do 1993 roku, kiedy otwarto Atlantic. Ostatecznie kino zostało zamknięte przez sieć Helios w 2006 roku,
• nr 18 – 24 – typowe eklektyczne kamienice czynszowe, które powstały na przełomie XIX i XX wieku, w tym Dom Wejssów z numerem 18,
• nr 26 – eklektyczny obiekt na rogu z ulicą Żeromskiego 44, którego historia sięga przełomu XIX i XX wieku. Przed wojną w jego lokalach mieściła się znana cukiernia Pomianowskiego, która przetrwała do końca II wojny światowej.

W rejestrze zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa znajdują się następujące budynki:

• nr 9 – Gmach Powiatowego Związku Samorządowego z 1927 roku,
• nr 11 – dom z XIX wieku,
• nr 14a – kamienica z 1925 roku,
• nr 17 – dom z końca XIX wieku,
• nr 18 – kamienica z oficynami z XIX/XX wieku,
• nr 19 – dom z 1890 roku,
• nr 20 – dom z XIX wieku,
• nr 24 – budynek z końca XIX wieku,
• nr 26 (Żeromskiego 44) – dom z 1910 roku.

Warto zaznaczyć, że w Gminnej Ewidencji Zabytków Miasta Radomia znajdują się również inne interesujące obiekty, takie jak:

• nr 7 (Sienkiewicza 6) z 1898 roku,
• nr 10 – murowany dom z 4. ćw. XIX wieku,
• nr 12 – murowany dom z 4. ćw. XIX wieku,
• nr 15 – murowany dom z 4. ćw. XIX wieku,
• nr 16 – murowany dom z 4. ćw. XIX wieku,
• nr 21 – murowany dom z 4. ćw. XIX wieku,
• nr 22 – murowany dom z 4. ćw. XIX wieku.

---

Oceń: Ulica Stanisława Moniuszki w Radomiu

---