Ulica 25 Czerwca w Radomiu

---

Historia i nazwy

Ulica, której historia sięga II połowy XIX wieku, została wytyczona w okresie, gdy Radom dynamicznie się rozwijał. Współczesna zabudowa tej ulicy, obejmująca budynki głównie z II połowy XIX oraz XX wieku, stanowi cenny element miejskiego krajobrazu.

Nazwa ulicy przeszła wiele zmian, które odzwierciedlają różne etapy historyczne:

• II połowa XIX wieku – 1920: ul. Wysoka,
• 1920 – 1939: ul. 1 Maja,
• 1939–1945: Wehrmachtstraße,
• 1945–1989: ul. 1 Maja,
• od 1989: ul. 25 Czerwca.

Obecna nazwa ma za zadanie upamiętnienie wydarzeń, które miały miejsce 25 czerwca 1976 roku. Data ta wiąże się z protestami i strajkami, które miały miejsce w Radomiu w trakcie tzw. Radomskiego Czerwca. To wydarzenie miało ogromne znaczenie w historii Polski, będąc największą akcją sprzeciwiającą się władzy, która została brutalnie stłumiona przez milicję i ZOMO.

Architektura

Wzdłuż ulicy, która przyciąga uwagę przechodniów, zabudowa rozwijała się od drugiej połowy XIX wieku aż do zakończenia XX stulecia, co znajduje odzwierciedlenie w różnorodnych stylach architektonicznych, które można tam podziwiać.

Wybrane obiekty

Gmachy użyteczności publicznej

• nr 35a – zrealizowana w stylu eklektycznym kamienica czynszowa z przełomu XIX i XX wieku. Dziś mieści Młodzieżowy Dom Kultury im. Heleny Stadnickiej, a w latach 1906–1939 pełniła rolę siedziby Polskiej Macierzy Szkolnej,
• skrzyżowanie z ulicą Żeromskiego – socrealistyczny budynek biurowy dawnych Zakładów Energetycznych Okręgu Wschodniego, wzniesiony w latach 50. XX wieku według projektu S. Bieńkuńskiego,
• nr 66 – neogotycki budynek z 1902 roku. W latach 1906–1912 w tej lokalizacji znajdowała się Miejska Szkoła Rzemiosł, a w latach 1918–1954 funkcjonowała jako Miejska Szkoła Rzemieślniczo-Przemysłowa im. Jana Kilińskiego, przemianowana w 1950 roku na Technikum Mechaniczne, które również nosiło imię Kilińskiego. Od 1955 roku budynek służy jako siedziba Techniku Samochodowego,
• nr 68 – modernistyczny budynek Dyrekcji Lasów Państwowych z 1938 roku. W czasie niemieckiej okupacji stanowił siedzibę dowództwa wojsk okupacyjnych. W czasach PRL był siedzibą Lasów Państwowych oraz Komitetu Wojewódzkiego PZPR (1975–1989). Po 1990 roku powrócił do funkcji Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych. Gmach ten został zdobyty i spalony przez strajkujących robotników podczas wydarzeń radomskich,
• nr 70 – budynki Zespołu Szkół Muzycznych im. Oskara Kolberga, wzniesione w latach 2009–2011 zgodnie z projektem pracowni Archi-Rad. Obiekt mieści się na skraju zabytkowego Parku Leśniczówka. Najbardziej imponującą częścią jest sala koncertowa, mogąca pomieścić 500 osób, spełniająca najwyższe standardy dla filharmonii, co umożliwia organizację koncertów kameralnych, symfonicznych oraz muzycznych konkursów. To najnowocześniejszy budynek szkoły muzycznej w Polsce oraz jeden z liderów w Europie,
• skrzyżowanie z ulicą Wodną – historyczny budynek stacji pomp wodociągu miejskiego, wzniesiony w latach 1925–1928, zaprojektowany przez Feliksa Michalskiego.

Budynki mieszkalne

Na ulicy można dostrzec zróżnicowaną zabudowę. Oprócz kamienic czynszowych z XIX i XX wieku znajdują się tam także modernistyczne oraz socrealistyczne obiekty oraz bloki z wielkiej płyty. Interesującym przykładem architektury z okresu międzywojennego są bloki wybudowane przez Towarzystwo Osiedli Robotniczych, które powstały w latach 1936–1937 na skrzyżowaniu z ulicami Struga oraz Żwirki i Wigury.

Parki publiczne

Wzdłuż ulicy usytuowane są dwa cenne zabytkowe parki miejskie – park im. Tadeusza Kościuszki (datowany na XIX wiek) oraz park Leśniczówka (z XX wieku).

Zabytki

Rejestr zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa obejmuje następujące budowle:

• nr 2 – dom z pierwszej ćwierci XX wieku,
• nr 4 – dom z XIX wieku,
• nr 12 – dom powstały w połowie XIX wieku,
• nr 14 – dom datowany na połowę XIX wieku,
• nr 18 – kamienica z oficynami z końca XIX wieku,
• nr 20 – kamienica z 1934 roku,
• nr 27 – kamienica z 1880 roku,
• nr 38 – dom z połowy XIX wieku,
• nr 40 – dom z połowy XIX wieku,
• nr 41 – dom z 1895 roku,
• nr 43 – dom z pierwszej ćwierci XIX wieku,
• nr 45 – dom z XIX wieku,
• nr 53 – dom z XIX wieku,
• nr 66 – Miejska Szkoła Rzemiosł z 1903 roku,
• nr 68 – budynek Dyrekcji Lasów Państwowych z 1938 roku,
• nr 70 – budynek stacji pomp wodociągu miejskiego, powstały w latach 1926–1928,
• 25 Czerwca / Kolberga – Park Leśniczówka z drugiej połowy XX wieku.

W Gminnej Ewidencji Zabytków Miasta Radomia, oprócz wymienionych wyżej obiektów, uwzględnione są także następujące budynki (stan na 2017):

• nr 8 – dom murowany z końca XIX wieku,
• nr 11 – dom murowany z początku XX wieku,
• nr 13 – dom murowany z początku XX wieku,
• nr 15 – dom murowany z początku XX wieku,
• nr 16 – dom murowany z końca XIX wieku,
• nr 34, 34a – dom murowany z końca XIX wieku,
• nr 35 – dom murowany z końca XIX wieku,
• nr 36a – dom murowany z końca XIX wieku,
• nr 37 – dom murowany z końca XIX wieku,
• nr 39 – dom murowany z końca XIX wieku,
• nr 48 – dom murowany z końca XIX wieku,
• nr 50 – dom murowany z początku XX wieku,
• nr 57 – budynek mieszkalny z 1955 roku,
• nr 60 – dom murowany z początku XX wieku,
• nr 65 – dom murowany z początku XX wieku.

---

Oceń: Ulica 25 Czerwca w Radomiu

---