Aleksander Hertel

---

Życiorys

Aleksander Hertel przyszedł na świat 28 sierpnia 1894 roku, w rodzinie, w której jego ojciec, Wojciech, był farmaceutą, a matka, Maria, z d domu Frieck. Swoje edukacyjne kroki stawiał w Szkole Handlowej w Radomiu, a następnie kontynuował naukę w Szkole Realnej Jeżewskiego w Warszawie, którą zakończył maturą w 1912 roku. Po ukończeniu edukacji, od 1 października 1912 do 1 września 1913, wstąpił do Armii Imperium Rosyjskiego, docierając do stopnia chorążego rezerwy artylerii, będąc przydzielonym do 6 Brygady Artylerii Polowej w Ostrowi Łomżyńskiej.

W 1913 roku rozpoczął studia z zakresu chemii na Uniwersytecie w Zurychu, gdzie udało mu się zaliczyć dwa semestry. W tym czasie zaangażował się w działalność Związku Strzeleckiego. Gdy w sierpniu 1914 roku wybuchła I wojna światowa, zgłosił się jako ochotnik do Legionów Polskich w Krakowie, początkowo służąc w piechocie legionowej. Już 20 sierpnia 1914 roku przeszedł do artylerii, gdzie stał się dowódcą I plutonu 4 baterii II dywizjonu artylerii w I Brygadzie. Na początku 1915 roku przeszedł do 5 baterii, a w czerwcu 1915 roku awansował na podporucznika artylerii, a miesiąc później objął dowództwo 5 baterii.

3 października 1915 roku wziął udział w bitwie pod Rafajłówką, gdzie odniósł rany. Zaledwie miesiąc później, 1 grudnia 1915 roku, awansował na porucznika artylerii. Następnie, jako oficer ogniowy, został przydzielony do baterii artylerii konnej w dywizjonie kawalerii, gdzie dowodził od lutego 1916 roku. Został oficerem w 1 pułku artylerii, a od 1 maja 1916 roku pełnił funkcję dowódcy 3 baterii, a od stycznia 1917 roku – dowódcy 2 baterii. Po kryzysie przysięgowym zwolniono go z Legionów, a do kwietnia 1918 roku był internowany przez Niemców w Beniaminowie.

Po odzyskaniu wolności przystąpił do Polskiej Siły Zbrojnej, gdzie został przydzielony do 1 pułku piechoty. Po ukończeniu specjalistycznych kursów, został mianowany komendantem Szkoły Mierniczej PSZ i awansowany na kapitana artylerii 12 października 1918 roku. U schyłku wojny, od 9 listopada 1918 roku, pełnił służbę w baterii polowej w Garwolinie, a następnie uczestniczył w rozbrajaniu Niemców w Rembertowie. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości wstąpił do Wojska Polskiego i od 20 listopada 1918 roku był organizatorem oraz komendantem I dywizjonu 8 pułku artylerii polowej. W czasie wojny polsko-ukraińskiej i polsko-bolszewickiej brał czynny udział w operacjach wojennych.

Doświadczenia wojenne Aleksandra Hertela obejmowały dowodzenie I baterią na froncie litewsko-białoruskim oraz służbę w III dywizjonie 1 pułku artylerii polowej Legionów, zyskując sławę w bitwie pod Dyneburgiem oraz w destrukcji nieprzyjacielskiej artylerii pod Żytomierzem, za co uhonorowany został Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari. Po kolejnych awansach i kursach wojskowych, w 1922 roku stał się majorem ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 roku. W kolejnych latach pełnił różne funkcje w strukturach Wojska Polskiego.

W miarę upływu lat, Aleksander Hertel awansował na pułkownika, a od 13 maja 1932 roku do listopada 1936 roku, dowodził 6 pułkiem artylerii lekkiej w Krakowie, a następnie był zaangażowany w dowództwo 19 Dywizji Piechoty oraz 18 Dywizji Piechoty. W latach 20. członkował w Wojskowym Klubie Samochodowym i Motocyklowym. Po wybuchu II wojny światowej, w kampanii wrześniowej, nadal pełnił rolę dowódcy piechoty dywizyjnej 18 Dywizji Piechoty w składzie Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Narew”. Po tym, jak podczas walk został ranny dowódca tej dywizji, Aleksander Hertel przejął jego obowiązki, jednakże sam został ranny w bitwie pod Łętownicą i zginął w walce w Andrzejewie.

Pochowany został na cmentarzu parafialnym, obok poległych żołnierzy 18 Dywizji Piechoty, w kwaterze wojska obronnego 1939. Jego żoną od 1934 roku była Kazimiera Łuszczakiewicz, która zmarła w 2007 roku. Wspólnie wychowali syna Wojciecha, który przyszedł na świat w 1935 roku w Krakowie i zmarł 7 kwietnia 2015 roku w Warszawie.

Ordery i odznaczenia

W uznaniu za swoje wybitne zasługi, Aleksander Hertel został odznaczony szeregiem honorowych nagród. Jego odwaga i poświęcenie podczas konfliktów zbrojnych zostały uhonorowane przez władze państwowe w różnych formach.

• Krzyż Kawalerski Orderu Virtuti Militari nr 12 (pośmiertnie, w 1970 za wojnę obronną 1939),
• Krzyż Złoty Orderu Virtuti Militari nr 117 (pośmiertnie, za wojnę obronną 1939),
• Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 954 (za wojnę 1918–1920),
• Krzyż Niepodległości (6 czerwca 1931),
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (11 listopada 1935),
• Krzyż Walecznych (czterokrotnie),
• Złoty Krzyż Zasługi (10 listopada 1928),
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921,
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości,
• Odznaka „Za wierną służbę”,
• Państwowa Odznaka Sportowa,
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1920 (Łotwa).

Te odznaczenia stanowią nie tylko wyraz uznania, ale także świadectwo odwagi, determinacji i niezłomności w służbie dla ojczyzny.

Upamiętnienie

Aleksander Hertel został upamiętniony w kilku ważnych miejscach, które świadczą o jego dziedzictwie i poświęceniu.

Jednym z najważniejszych miejsc jest mauzoleum 18 Dywizji Piechoty w Andrzejewie, gdzie umieszczono tablicę honorującą jego pamięć.

Oprócz tego, w Andrzejewie znajduje się tablica na ścianie kościoła pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, mająca na celu upamiętnić jego zasługi.

W Warszawie, w przedsionku kościoła św. Antoniego z Padwy, Hertel jest również wymieniony na tablicy, która nosi nazwę „Polegli za wiarę i Ojczyznę”, co podkreśla jego oddanie dla kraju i wiary.

---

Oceń: Aleksander Hertel

---