Stanisław Przyłęcki

---

Życiorys

Po ukończeniu Miejskiej Szkoły Handlowej, Stanisław Przyłęcki podjął studia na Wydziale Medycznym Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Pomimo, że w 1909 roku zdecydował się przerwać naukę, jego dalsza edukacja miała niezwykle ciekawy przebieg. Wyjechał do Niemiec, gdzie rozpoczął studia na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym Uniwersytetu w Halle. Już rok później przeniósł się do Uniwersytetu Genewskiego, kontynuując naukę i zgłębiając tajniki zoologii oraz fizjologii roślin przez cztery lata.

Po powrocie do Krakowa, Przyłęcki obronił na Uniwersytecie Jagiellońskim pracę doktorską zatytułowaną „Wydalanie związ­ków azo­to­wych przez żaby”. Jego talent oraz determinacja przyczyniły się do otrzymania w 1921 roku stypendium rządu francuskiego, co pozwoliło mu na dalsze kształcenie w Paryżu, a później w Strasburgu. Tam prowadził prace badawcze w Instytucie Fizjologii Ogólnej Wydziału Przyrodniczego.

W 1923 roku powrócił do Polski i zamieszkał w Warszawie, gdzie na Uniwersytecie Warszawskim habilitował się, prezentując rozprawę pt. „Wymiana soli i wody u płazów”. Sukces ten pozwolił mu w dniu 1 maja 1924 roku uzyskać tytuł profesora nadzwyczajnego oraz zająć stanowisko kierownika Zakładu Fizjologii na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Poznańskiego. Szybko awansował na profesora zwyczajnego tej uczelni w październiku 1925 roku.

Po powrocie do Warszawy, Przyłęcki objął kierownictwo Katedry Fizjologii i Chemii Fizjologicznej na Wydziale Weterynaryjnym Uniwersytetu Warszawskiego. Od listopada 1928 roku jednocześnie kierował Katedrą i Zakładem Chemii Fizjologicznej na Wydziale Lekarskim UW. Dbał o rozwój instytutu, a w 1936 roku wybrano go na przewodniczącego komisji, która czuwała nad budową Zakładu Chemii Lekarskiej. Stanisław Przyłęcki był też członkiem zwyczajnym Towarzystwa Naukowego Warszawskiego oraz korespondentem Polskiej Akademii Umiejętności, a w 1938 roku został odznaczony przez rząd francuski Krzyżem Oficerskim Orderu Legii Honorowej.

W trakcie II wojny światowej Przyłęcki został mianowany dziekanem Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Warszawskiego. W okresie okupacji prowadził wykłady z chemii organicznej oraz nieorganicznej na tajnych kompletach Uniwersytetu Warszawskiego. Dodatkowo, od marca 1941 do lutego 1943, prowadził zajęcia w Prywatnej Szkole Zawodowej dla Pomocniczego Personelu Sanitarnego w Warszawie, gdzie uczył chemii fizjologicznej. Równocześnie był inicjatorem stworzenia pracowni biochemicznej w II Klinice Chorób Wewnętrznych.

Tragiczny los Stanisława Przyłęckiego wydarzył się w piątym dniu powstania warszawskiego, kiedy Gestapo aresztowało wszystkich mężczyzn z kamienicy przy ulicy Marszałkowskiej 35. Został przewieziony na przesłuchanie do siedziby Gestapo w Alei Szucha, gdzie tego samego dnia stracił życie.

Warto dodać, że dla upamiętnienia jego oraz innych chemików, Stanisław Przyłęcki został uhonorowany w zbiorowym upamiętnieniu chemików polskich na grobowcu prof. dr. Wandy Polaczkowej i Heleny Czarnodolowej (wdów po chemikach) na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie. Pod głównym napisem „Tu umarli żyją” umieszczono dedykację, która brzmi: „Oto mogiła chemików, których prochy w latach 1939-45 rozsiane zostały przez wroga i nie znalazły miejsca w polskiej ciszy cmentarnej”.

Główne osiągnięcia naukowe

Stanisław Przyłęcki dokonał znaczących postępów w dziedzinie nauk przyrodniczych, a jego prace są szeroko cytowane i doceniane. Jego pierwsze osiągnięcie dotyczy klasyfikacji sympleksów, co stanowi ważny krok w kierunku zrozumienia tej struktury w literaturze fachowej.

Innym istotnym punktem jego badań była koncepcja nieenzymatycznej regulacji procesów biochemicznych w komórce, która otworzyła nowe perspektywy w badaniach biochemicznych i mogła wpłynąć na rozwój terapii oraz diagnozowania chorób.

---

Oceń: Stanisław Przyłęcki

---