Samuel Fiszman

---

Życiorys

Samuel Fiszman był synem Fiszela i Ewy Sitkowskich. W 1934 roku rozpoczął naukę w Szkole Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, gdzie uzyskał absolutorium w 1939 roku. Po inwazji II wojny światowej udało mu się dotrzeć do Lwowa, gdzie podjął studia w nowo utworzonym przez Rosjan Instytucie Politechnicznym. W 1941 roku został ewakuowany do Saratowa, gdzie najpierw osiedlił się w obozie pracy. Po upływie sześciu miesięcy został zwolniony i przyjął stanowisko asystenta na Wydziale Biologii Uniwersytetu Saratowskiego. W tym czasie angażował się również w zakładanie polskiego lektoratu na Uniwersytecie Leningradzkim, który również został przeniesiony do Saratowa.

W 1945 roku Fiszman przeniósł się do Moskwy, gdzie objął stanowisko referenta w departamencie naukowym polskiej ambasady. Głęboko oddany badaniom, skoncentrował się na poszukiwaniu materiałów archiwalnych związanych z Adamem Mickiewiczem. Jego zaangażowanie w tę tematykę szybko przerodziło się w pasję, która przyczyniła się do odkrycia wielu nowych informacji dotyczących życia polskiego wieszcza. Początkowo swoje odkrycia publikował w różnorodnych czasopismach, a w 1949 roku opublikował zbiorowe wyniki swoich badań w dziele pt. Mickiewicz w Rosji. Z archiwów muzeów, bibliotek Moskwy i Leningradu, które ukazało się nakładem Państwowego Instytutu Wydawniczego.

Po powrocie do Polski w 1950 roku, przez dwa lata Fiszman pracował w wydawnictwie Książka i Wiedza, a następnie jako kierownik Zakładu Literatury w Instytucie Polsko-Radzieckim. Przez sześć lat, od 1950, redagował czasopismo „Sovietica w Polsce”, w tym czasie przygotowując także ważną pracę „Z problematyki pobytu Mickiewicza w Rosji”, która również była publikowana przez Państwowy Instytut Wydawniczy w 1956 roku. Od 1951 roku pełnił funkcję redaktora Kwartalnika IPR, który w 1956 roku przeszedł na Slavia Orientalis, a także był aktywny w redakcji „Pamiętnika Literackiego”. W 1954 roku znów udał się do Moskwy, gdzie kontynuował poszukiwania archiwalne dotyczące Mickiewicza, po powrocie, uzyskał tytuł docenta.

Zaledwie rok później zasiadł w Komisji Naukowej Roku Mickiewiczowskiego, a w 1956 roku dołączył do Komitetu Słowianoznawstwa Polskiej Akademii Nauk. Od 1956 do 1968 roku kierował Katedrą Historii Literatury Rosyjskiej na Uniwersytecie Warszawskim, a w latach 1957-1969 pełnił rolę Zastępcy Kierownika Zakładu Słowianoznawstwa Polskiej Akademii Nauk oraz kierownika Pracowni Literatur Wschodniosłowiańskich. W 1963 roku uzyskał tytuł profesora nadzwyczajnego, a w następnym roku przebywał w Paryżu, prowadząc badania archiwalne w poszukiwaniu materiałów poświęconych Mickiewiczowi.

Po powrocie z Francji, Fiszman został sekretarzem naukowym Komitetu Słowianoznawstwa, a stanowisko to piastował do 1969 roku, kiedy to podjął decyzję o emigracji do Stanów Zjednoczonych. Od 1970 roku prowadził wykłady z zakresu literatury słowiańskiej oraz kultury polskiej w Indiana University w Bloomington. Wkrótce po opuszczeniu kraju, roku później, zyskał status członka Polskiego Instytutu Naukowego w Ameryce oraz Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie, które działało w Londynie. Od 1973 roku pracował aż do przejścia na emeryturę w 1985 roku jako professor pełnoetatowy na Indiana University, a od 1978 roku aktywnie brał udział w działalności Ośrodka Kultury Polskiej przy tym uniwersytecie.

Podczas swojego pobytu w Stanach Zjednoczonych, Fiszman pasjonował się kolekcjonowaniem polskiej ludowej sztuki sakralnej. Po jego śmierci, zgodnie z jego wolą, rodzina postanowiła przekazać zbiory do Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu. Jego prochy, przywiezione do Polski przez żonę, spoczywają na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach, w kwaterze HII-7-25.

Twórczość

Samuel Fiszman był wybitnym badaczem, którego twórczość obejmuje wiele kluczowych dzieł, wśród których znalazły się:

• „Mickiewicz w Rosji”,
• „Aleksander Hercen”,
• „Z problematyki pobytu Mickiewicza w Rosji”,
• „Archiwalia Mickiewiczowskie”,
• „The Polish Renaissance in its European Context” z posłowiem Czesława Miłosza,
• „The Bicentennial of the Polish Constitution of 3 May 1791.”

---

Oceń: Samuel Fiszman

---