Jolanta Owidzka

---

Życiorys i twórczość

Jolanta Owidzka rozpoczęła swoją edukację artystyczną w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Krakowie, gdzie miała okazję uczyć się pod okiem wybitnych profesorów: Stefana Gałkowskiego na Wydziale Tkactwa oraz Tadeusza Kantora w ramach Wydziału Malarstwa. Po ukończeniu studiów w Krakowie kontynuowała naukę na Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, gdzie uczestniczyła w zajęciach z zakresu tkaniny prowadzonych przez prof. Eleonorę Plutyńską oraz prof. Mieczysława Szymańskiego, a także w warsztatach malarskich z prof. Markiem Włodarskim. Absolutny dyplom uzyskała w 1952 roku, mając na uwadze wyjątkowe kierunki, które wybrała.

Już w trakcie studiów, w 1949 roku, podjęła współpracę z Biurem Nadzoru Estetyki Produkcji. Następnie, w latach 1951–1957, była zatrudniona w przekształconym BNEP, znanym jako Instytut Wzornictwa Przemysłowego. W tym czasie Owidzka koncentrowała swoje starania na projektowaniu nowoczesnych tkanin oraz prowadzeniu badań dotyczących roli tkaniny we wnętrzach mieszkalnych oraz architekturze. Jej prace publikowane były w renomowanych czasopismach, takich jak Biuletyn Instytutu Wzornictwa Przemysłowego. W 1957 roku otrzymała nagrodę Ministerstwa Przemysłu Lekkiego za współautorstwo pracy dotyczącej znaczenia tkaniny we współczesnym wnętrzu mieszkalnym, w duecie z Danutą Eymont-Szarras.

W 1959 roku odbył się konkurs na projekty gobelinów organizowany przez Cepelię, co zapoczątkowało nową fazę w karierze artystki. Jej projekty gobelinów realizowane były głównie w spółdzielni „Pilsko” z siedzibą w Milówce koło Żywca. Tworzone przez nią gobeliny charakteryzowały się pejzażowym ujęciem i malarskim stylem, gdzie faktura materiału odgrywała kluczową rolę. W ten sposób artystka wytworzyła wyjątkowy styl, który wyróżniał „Pilsko” na tle ogólnopolskiej produkcji.

Najważniejszą dziedziną spektrum twórczości Owidzkiej pozostaje tkanina unikatowa. W jej dorobku odnajdujemy strzyżone dywany wiązane, które cechowały się nie tylko nieregularnym wzorem, ale także głębią koloru, uzyskaną poprzez wykorzystanie wielu odcieni wełny. Zazwyczaj poddawała się pracy z wełną owczą, twórczość obejmującą także dywany, kilimy oraz tkaniny żakardowe, łącząc wełnę z lenem oraz bawełną. Żakardy te charakteryzowały się geometrycznymi wzorami oraz stonowaną paletą barw.

Pierwsza indywidualna wystawa artystki miała miejsce w 1960 roku w Zachęcie. To wydarzenie, obok wystawy Magdaleny Abakanowicz, uznawane jest za przełomowy moment dla tkaniny artystycznej w polskiej sztuce współczesnej. Owidzka na tej wystawie zaprezentowała m.in. dywany strzyżone typu Rij, a także kilimy czy tkaniny nicielnicowe, co spotkało się z uznaniem krytyków.

Irena Huml wskazała na znaczenie tej wystawy jako kroku milowego dla polskiej szkoły tkaniny, która zyskała uznanie w międzynarodowych kręgach, szczególnie na Biennale Tkaniny Artystycznej w Lozannie. W tym samym roku artystka pełniła funkcję wicekomisarza Pawilonu Polskiego na Duodicesima Triennale di Milano, gdzie otrzymała srebrny medal za starannie zaprezentowane tkaniny, meble i szkło. W 1961 roku odbyła się także jej pierwsza zagraniczna wystawa indywidualna pod tytułem „Rugs by Jolanda Owidzka” w Parma Gallery w Nowym Jorku.

Owidzka brała aktywny udział w różnych edycjach Biennale Tkaniny Artystycznej w Lozannie, a jej prace były prezentowane w 1962, 1965 oraz 1971 roku. Obok abstrakcyjnych kompozycji, zaprezentowała monumentalny gobelin w odcieniach szarości oraz czerni, a także dziesięć kwadratów, które wystawiano wcześniej w Sopocie i Warszawie. Jej twórczość była także częścią prestiżowej wystawy Wall Hangings w Museum of Modern Art w Nowym Jorku (1968–1969).

Artystka otrzymała wiele zamówień z zagranicy; w Stanach Zjednoczonych jej wyłącznym przedstawicielem była Jacques Baruch Gallery w Chicago. Owidzka w znaczący sposób przyczyniła się do wystroju wnętrz publicznych, w tym do tkanin dla sali koncertowej w Radomiu oraz monumentalnej tkaniny „Biele”, stworzonej dla hotelu Victoria w Warszawie. Jej imponujący dorobek to ponad pięćdziesiąt monumentalnych tkanin, stworzonych na zlecenie gmachów użyteczności publicznej, takich jak teatry, filharmonie, hotele, banki czy biura LOT-u.

W 2005 roku zrealizowany został film dokumentalny o twórczości Jolanty Owidzkiej, stworzony przez Grażynę Banaszkiewicz w Telewizji Polskiej, związany z jej artystycznym dorobkiem i przedstawiający jej życie.

Artystka zmarła 25 marca 2020 roku i została pochowana na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 299b-6-15).

Wybrane wystawy

Jolanta Owidzka, uznawana za wybitną postać w dziedzinie sztuki, miała okazję prezentować swoje prace na liczących się wydarzeniach artystycznych. Oto przegląd jej wybranych wystaw, które w znaczący sposób przyczyniły się do jej kariery oraz promocji tkaniny artystycznej.

• 1960 – indywidualna wystawa w Zachęcie, z projektem ekspozycji autorstwa Oskara Hansena,
• 1962 – I Międzynarodowe Biennale tkaniny artystycznej odbywające się w Lozannie,
• 1965 – VIII Biennale w São Paulo,
• 1965 – II Międzynarodowe Biennale tkaniny artystycznej w Lozannie,
• 1971 – V Międzynarodowe Biennale tkaniny artystycznej w Lozannie,
• 1972, 1975, 1978, 1981 – uczestnictwo w Międzynarodowym Triennale Tkaniny Artystycznej w Łodzi,
• 1978 – wystawa w Jacques Baruch Gallery w Chicago,
• 1979 – udział w Międzynarodowej Wystawie „The Wall Hangings” w Museum of Modern Art w Nowym Jorku,
• 1991 – „Contemporary Polish Fiber Art” w Mishkan le’Omanut Museum of Art w Ein Harod,
• 1998 – wystawa w Galerii BWA w Gorzowie Wielkopolskim,
• 1998 – indywidualna wystawa w Galerii Stefana Szydłowskiego w Warszawie,
• 1998 – indywidualna wystawa „Przerwana Przestrzeń. Tkanina” w Galerii Kordegarda w Warszawie,
• 2001 – wystawa Grupy IXION oraz zaproszonych gości „Polonia. Tapeçaria Contemporânea” w muzeum Casa Andrade Muricy w Kurytybie,
• 2002 – wystawa indywidualna „Jolanta Owidzka – małe formy tkackie” w galerii Vacoal Ginza Art Space w Tokio,
• 2002 – wystawa Grupy IXION z zaproszonymi gośćmi podczas Festiwalu „Sarajevska zima” w Bośni i Hercegowinie,
• 2002 – wystawa IXION i zaproszeni goście w Galerii Platan oraz Ośrodku Kultury Polskiej w Budapeszcie,
• 2006 – Jubileuszowa wystawa retrospektywna z okazji 80. urodzin artystki „Tkanina i Przestrzeń” w Galerii Studio w Warszawie,
• 2006 – „Tkanina. W kręgu Tkaniny Współczesnej 1945-2005″, w Muzeum Włókiennictwa w Łodzi,
• 2007 – „Włókno i Przestrzeń” – wystawa jubileuszowa z okazji 80. urodzin w Muzeum Sztuki Współczesnej w Radomiu,
• 2007 – indywidualna wystawa z okazji otrzymania Nagrody Krytyki Warszawskiej w Galerii Pokaz w Warszawie.

Każda z tych wystaw miała swoje znaczenie i odegrała kluczową rolę w kształtowaniu artystycznego dorobku Jolanty Owidzkiej. Jej twórczość zyskała uznanie zarówno w Polsce, jak i za granicą, co potwierdzają liczne ekspozycje i nagrody.

Nagrody i odznaczenia

Wśród licznych wyróżnień i nagród, które zdobyła Jolanta Owidzka, można wymienić następujące osiągnięcia:

• 1957 – Srebrny Krzyż Zasługi,
• 1957 – nagroda Ministra Przemysłu Lekkiego za opracowanie Rola tkaniny we współczesnym wnętrzu mieszkalnym (praca wspólna z Danutą Eymont-Szarras),
• 1957 – II nagroda na II Ogólnopolskiej Wystawie Architektury Wnętrz, Warszawa (praca wspólna z Danutą Eymont-Szarras),
• 1960 – srebrny medal za etalaż Polskiego Pawilonu na XII Międzynarodowym Triennale w Mediolanie,
• 1961 – nagroda Ministra Kultury i Sztuki za całokształt działalności,
• 1963 – nagroda II stopnia Ministerstwa Kultury i Sztuki na wystawie Polskie dzieło plastyczne w XV-lecie PRL,
• 1966 – srebrny medal na Festiwalu Sztuk Pięknych w Warszawie,
• 1968 – wyróżnienie na wystawie pokonkursowej Jeździec i koń, Warszawa,
• 1970 – złoty medal na III Festiwalu Sztuk Pięknych w Warszawie,
• 1972 – brązowy medal na IV Festiwalu Sztuk Pięknych w Warszawie,
• 1973 – złoty medal na wystawie Artyści plastycy z kręgu Cepelii, Warszawa,
• 1975 – Złota Syrenka za zasługi dla Warszawy,
• 1976 – Złota Odznaka ZPAP,
• 1976 – Złota Odznaka za Zasługi dla Miasta Warszawy,
• 1978 – Złoty Krzyż Zasługi.

---

Oceń: Jolanta Owidzka

---