Muzeum Sztuki Współczesnej w Radomiu, które stanowi oddział Muzeum im. Jacka Malczewskiego, zostało założone 10 listopada 1990 roku. Było to pionierskie przedsięwzięcie w skali kraju, jako że muzeum otrzymało oficjalną nazwę: muzeum sztuki współczesnej.
Obecnie muzeum dysponuje imponującą kolekcją, która składa się z około 4500 dzieł sztuki polskiej z II połowy XX wieku oraz początku XXI wieku. Warto zaznaczyć, że zbiorów tych nieustannie przybywa, głównie dzięki licznym darowiznom.
W gronie darczyńców znajdują się znani artyści reprezentujący różnorodne styles i pokolenia. Do wybitnych twórców, którzy wsparli muzeum swoimi dziełami, należą między innymi: J. Nowosielski, J. Maziarska, J. Skarżyński, J. Kraupe, W. Fangor, S. Gierowski, a także J. Tarasin.
Listę darczyńców uzupełniają również: Z. Makowski, J. Sempoliński, K. Bereźnicki, Ł. Korolkiewicz, E. Kuryluk, W. Hasior oraz wielu innych artystów i spadkobierców. W latach 1992-2013 muzeum otrzymało jako dary ponad 2500 prac, a ich różnorodność ukazuje kredyt twórczy współczesnej polskiej sztuki.
Nie można również zapomnieć o znaczących postaciach, takich jak Krystyna Zachwatowicz oraz Andrzej Wajda, którzy również podarowali część swoich zbiorów, przyczyniając się do stworzenia jednej z najbardziej znaczących kolekcji sztuki polskiej z omawianego okresu. Kolekcja ta pełni istotną rolę w programie edukacyjnym skierowanym do młodzieży licealnej.
Przez ostatnie 25 lat Muzeum Sztuki Współczesnej w Radomiu z sukcesem organizowało wiele wystaw, zarówno indywidualnych, jak i tematycznych, co przyczyniło się do popularyzacji sztuki współczesnej w regionie i kraju.
Siedziba
Siedziba muzeum to dwa wyjątkowe, barokowe budynki zlokalizowane w samym sercu Radomia, przy malowniczym rynku. Są to Dom Esterki oraz Dom Gąski, które stanowią nie tylko miejsce wystaw, ale również świadectwo historii i architektury regionu.
Tradycje Radomia jako ośrodka wystaw sztuki współczesnej
Muzeum Sztuki Współczesnej w Radomiu stanowi ważny element lokalnej kultury, nawiązując do bogatych powojennych tradycji miasta w zakresie organizacji wystaw plastycznych. Już w 1945 roku zainaugurowano pierwszy „Salon Zimowy”, co stało się początkiem długiej historii corocznych wystaw sztuki w Radomiu.
Od tamtej pory, Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych w Radomiu zorganizowało łącznie 41 „Salonów Zimowych” w latach 1945-1988. W tym samym okresie, w latach 1978–1990, Biuro Wystaw Artystycznych zasłynęło z organizacji pięciu edycji Triennale „Prezentacje Portretu Współczesnego”, które przyciągały znakomitych artystów.
W szczególnym miejscu w historii radomskich wystaw sztuki znajdują się także wydarzenia organizowane przez Okręg Radomski Związku Polskich Artystów Plastyków. Od 1994 do 2006 roku, pięciokrotnie odbywało się tam „Triennale Autoportretu”, które pozwalało artystom na osobistą ekspresję poprzez tę szczególną formę sztuki.
Dodatkowo, z inicjatywy Stanisława Zbigniewa Kamieńskiego, powstały ogólnopolskie wystawy rysunku współczesnego, prezentowane nie tylko w Radomiu, ale i w innych miastach, a także za granicą. Były to wystawy jak „Rysunki i komentarze” w latach 1980-1981 oraz „Rysunek i opis” w 1981 roku, które miały miejsce w Muzeum Okręgowym.
W późniejszych latach, Muzeum Sztuki Współczesnej zorganizowało takie wydarzenia jak „10 lat później” (1992-1994), „Polnische Zeichnungen der 80er und 90er Jahre” (1994), „Mistrzowie rysunku – Polnische Meisterzeichnungen” (1995-2003) oraz „Małe rysunki – różne komentarze” (1996-1997). Te wystawy przyczyniły się do wzbogacenia krajobrazu artystycznego Radomia i utrwalenia jego pozycji jako ważnego ośrodka sztuki współczesnej w Polsce.
Powstanie Muzeum Sztuki Współczesnej
Muzeum Sztuki Współczesnej zostało utworzone w 1990 roku, zyskując dwie znaczące kolekcje. Pierwsza z nich była zgromadzona w Muzeum Okręgowym w Radomiu i liczyła 1797 dzieł. Drugą kolekcję stanowiły prace zlikwidowanego Biura Wystaw Artystycznych, które dostarczyło 265 nowych obiektów.
Pierwszym dyrektorem muzeum był Mieczysław Szewczuk, który pełnił tę funkcję do 2013 roku. Kluczowymi postaciami, które przyczyniły się do rozwoju instytucji, byli Mieczysław Szewczuk oraz Stanisław Zbigniew Kamieński. Szewczuk jako muzealnik oraz Kamieński jako artysta uznawany za specjalistę w dziedzinie rysunku, a także ceniony wykładowca i profesor, wspólnie pracowali nad tworzeniem zasobów muzeum oraz formułowaniem jego programu. Poświęcili wiele entuzjazmu na gromadzenie darów dla tej nowej instytucji.
Zbiory
W kolekcji Muzeum Sztuki Współczesnej znajdują się głównie prace, które powstały przy użyciu technik tradycyjnych. Muzeum dysponuje bogatą kolekcją polskiego malarstwa współczesnego, w której uwzględnione są dzieła kolorystów, m.in. Artura Nachta-Samborskiego oraz Wacława Taranczewskiego.
Ważnym elementem zbiorów są również prace członków Grupy Krakowskiej, takich jak Maria Jarema, Jonas Stern oraz Tadeusz Brzozowski, a także Jerzy Nowosielski, Jadwiga Maziarska, Erna Rosenstein, Janina Kraupe, Jerzy Skarżyński, Jerzy Tchórzewski, Jan Tarasin, Alfred Lenica, Danuta Urbanowicz.
Do twórców abstrakcji geometrycznej zalicza się takich artystów jak Henryk Stażewski, Marian Bogusz, Stefan Gierowski, a w pewnych zakątkach kolekcji można spotkać także prace Ryszarda Winiarskiego, Ireneusza Pierzgalskiego, Zdzisława Jurkiewicza, Andrzeja Gieragi, Apoloniusza Węgłowskiego oraz Andrzeja Nowackiego.
Nie sposób pominąć uczestników wystawy, która miała miejsce w warszawskim Arsenale w 1955 roku. Wśród nich znajdziemy Jacka Sienickiego, Jacka Sempolińskiego, Marka Oberländera, Jerzego Ćwiertnię, Izaaka Celnikiera, Teresa Mellerowicz, Barbara Jonscher oraz Krystyna Brzechwa.
W zbiorach znalazły się również prace twórców informelu, jak Zbigniew Tymoszewski i Rajmund Ziemski. Muzeum prezentuje także prace artystów poszukujących osobistych dróg, którzy czerpią inspirację z różnorodnych nurtów tradycji, między innymi Jerzego Krawczyka, Stanisława Fijałkowskiego, Zbigniewa Makowskiego, Henryka Błachnio, Eugeniusza Muchy, Wiesława Obrzydowskiego oraz Jacka Antoniego Zielińskiego.
Nie można zapomnieć o artystach z grupy Rekonesans, jak Juliusz Narzyński, Aleksandra Jachtoma oraz Barbara Szubińska. W grupie Wprost znaleźli się Jacek Waltos, Leszek Sobocki, Zbylut Grzywacz, Maciej Bieniasz oraz Barbara Skąpska.
Oprócz tego, muzeum posiada prace Edwarda Dwurnika, który jest kronikarzem polskiej rzeczywistości. Z twórczości nowej figuracji w zbiorach znajdują się dzieła Teresy Pągowskiej oraz Janusza Przybylskiego.
W zbiorach muzeum można zauważyć także debiutantów lat 70., takich jak Jacek Rykała, Piotr Kmieć oraz Paweł Susid. Nie brakuje także artystów lat 80., jak Grzegorz Bednarski, Tadeusz Boruta, Marek Sobczyk, Ryszard Woźniak, Jarosław Kawiorski oraz Aldona Mickiewicz.
Jeden z najcenniejszych zbiorów obejmuje 10 dzieł Wojciecha Fangora, w tym 3 obrazy zaprezentowane na indywidualnej wystawie w Muzeum Guggenheima w Nowym Jorku w 1970 roku jako dar artysty.
Ważnym elementem oferty muzeum jest kolekcja portretów i autoportretów, do których zaliczają się prace takie jak: Maria Markowska, Zbigniew Karpiński, Jerzy Duda-Gracz, Kiejstut Bereźnicki, Wiesław Szamborski, Marek Sapetto oraz Antoni Fałat.
Wielką wartość ma także znacząca kolekcja rysunku, w której znajdują się prace Bronisława Wojciecha Linkego, Tadeusza Kantora, Jerzego Nowosielskiego, Tadeusza Brzozowskiego, Adama Hoffmanna, Hieronima Skurpskiego, Eugeniusza Markowskiego, Ewy Kuryluk, Stanisława Zbigniewa Kamieńskiego, Andrzeja Bębenka, Stasysa Eidrigevičiusa oraz wielu innych artystów.
W zbiorach rzeźby znajdują się dzieła Antoniego Rząsy, Władysława Hasiora, Jerzego Beresia, Marii Pinińskiej-Bereś, Józefa Łukomskiego, Olgierda Truszyńskiego, Elżbiety Szczodrowskiej, Ludmiły Stehnovej, Barbary Falender oraz Sylwestra Ambroziaka.
W kolekcji znajdują się także obiekty i instalacje autorstwa Jana Berdyszaka, Juliana Jończyka, Mikołaja Smoczyńskiego oraz Izabeli Gustowskiej, a także tkaniny Jolanty Owidzkiej.
Dostępne są grafiki wybranych artystów, w tym Henryka Stażewskiego, Stanisława Fijałkowskiego, Haliny Chrostowskiej, Józefa Gielniaka, Mieczysława Wejmana, Jerzego Panka, Jacka Gaja, Tadeusza Jackowskiego, Leszka Sobockiego, Jacka Waltosia, Jana Uhrynowicza, Krystyny Piotrowskiej oraz Darka Vasiny.
Muzyka krokami, jakie podejmowane są w Muzeum, obejmuje także zbiory prac polskich artystów, którzy tworzyli na emigracji. Znajdziemy tu między innymi obrazy Wojciecha Fangora, Józefa Czapskiego, Mieczysława Janikowskiego, Ariki Madeyskiej, a także prace Marka Oberländera, grafiki Jana Lebensteina i Romana Cieślewicza, a także obiekty Marka Radke oraz Jana de Weryha Wysoczańskiego, a także fotografie Bernarda Gotfryda.
Kolekcja fotografii jest mała i składa się z prac tych artystów, jak Jacek Tarasin, Jan Bujnowski, Mikołaj Smoczyński i wielu innych.
Muzeum jest miejscem, gdzie zgromadzone są prace artystów radomskich z wielu pokoleń, w tym założyciela pierwszej szkoły plastycznej w Radomiu, Wacława Dobrowolskiego, wybitnych malarzy okresu powojennego, ks. Władysława Paciaka oraz Edwarda Kiełtyki, a także współczesnych twórców związanych z Wydziałem Sztuki Uniwersytetu Technologiczno-Humanistycznego w Radomiu oraz repatrianta z Kazachstanu, Hilarego Gilewskiego.
Artystów plastycznych można uznać za najważniejsze środowisko twórcze w Radomiu. Muzeum posiada także materiały dokumentujące działalność wybranych twórców, takich jak H. Skurpski, L. Stehnova, J. Owidzka czy W. Paciak. W zrealizowanych zbiorach znajdziemy dzieła artystów reprezentujących nurt awangardy oraz tych, którzy pozostają w opozycji do tej idei, czerpiących inspirację z różnych źródeł, takich jak sztuka polskiej prowincji, sztuka sakralna czy artystyczne przełomy XIX i XX wieku.
Wystawy
Muzeum Sztuki Współczesnej w Radomiu rozpoczęło swoją działalność w maju 1991 roku od prezentacji pierwszej kolekcji. Pierwszy okres jego funkcjonowania charakteryzował się nie tylko wystawami indywidualnych twórców uznawanych za klasyków polskiej sztuki współczesnej, ale również corocznymi pokazami zbiorów, zwykle pod hasłem „Kolekcja”. W 2009 roku wystawa nosiła tytuł „Kolekcja 18. Sztuka polska po r. 1945. Między ideą sztuki nowoczesnej a rzeczywistością i pamięcią”.
W muzeum zorganizowano również wystawy problemowe, które ukazywały różne nurty i zjawiska w sztuce. Do najbardziej charakterystycznych należały ekspozycje takie jak: „Mistrzowie rysunku”, „Portrety i autoportrety z różnych lat”, „W stronę wizji”, „Malarze fotografują”, „Władysław Hasior i konteksty”, „Sztuka w Polsce wobec spraw publicznych”, „W drodze do wolności”, „Wspominanie wojny”, „Sztuka kobiet” oraz „Sztuka geometrii”. Wiele z tych prezentacji ma cechę wystaw-esejów.
Muzeum od samego początku angażowało się w promowanie swoich zbiorów poprzez organizację wystaw w różnych miastach Polski, a czasami także zagranicą. W 2011 roku, z okazji 20-lecia działalności, zaplanowano cztery szczególne pokazy: „Dary profesorów krakowskiej ASP”, „Sześć dróg do obrazów z fotografii”, „Wspominanie wojny” oraz „Polityka i etyka”.
W 2015 roku zorganizowano wystawę poświęconą „O polskich buntach w czasach PRL-u w sztuce Edwarda Dwurnika i trzydziestu innych artystów”. Rok później, w 2016 roku, miała miejsce największa z dotychczasowych wystaw, zatytułowana „Żyć sztuką. Opowieść o artystach i sztuce polskiej w latach 1945-1995”, która miała miejsce w trzech budynkach i towarzyszyła wydaniu dużego albumu o tym samym tytule.
Warto zaznaczyć, że ta wystawa była traktowana jako pożegnalna przed przekazaniem zbiorów do Mazowieckiego Centrum Sztuki Współczesnej „Elektrownia” w Radomiu, co związane było z likwidacją Muzeum Sztuki, które miało miejsce po przekształceniu Radomia w miasto powiatowe w 1999 roku. W 2016 roku zorganizowano jeszcze jedną, niezwykle poruszającą wystawę, pt. „Zbrodnia i kara. Czy sprawiedliwość jest możliwa?”.
Idea Andrzeja Wajdy: stworzyć nową siedzibę.
Wspierający muzeum darami Andrzej Wajda był głównym orędownikiem poszukiwania nowej, bardziej przestronnej siedziby dla Muzeum Sztuki Współczesnej w Radomiu. Jego wizja obejmowała adaptację jednego z budynków po obiektach przemysłowych, co otworzyło nowe możliwości dla instytucji. Po wielu rozmowach i konsultacjach przyjęto plan na remont i rozszerzenie stuletniego budynku elektrowni.
W listopadzie 2014 roku miało miejsce szczególne wydarzenie – odbyło się uroczyste otwarcie pierwszej wystawy w nowo przebudowanym budynku elektrowni. W tej niezwykłej przestrzeni działa Mazowieckie Centrum Sztuki Współczesnej „Elektrownia” w Radomiu, które zostało powołane do życia w 2005 roku. Centrum to posiada odrębny program, a także tworzy nową, dynamiczną kolekcję, która wzbogaca regionalną ofertę kulturalną.
Pozostałe obiekty w kategorii "Muzea":
Muzeum Wsi Radomskiej w Radomiu | Mazowieckie Centrum Sztuki Współczesnej „Elektrownia” | Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu | Muzeum Pamiątek Turystycznych PTTK w Radomiu | Muzeum Katedralne w RadomiuOceń: Muzeum Sztuki Współczesnej w Radomiu