Izrael Ajzenman

Polityka i administracja

Izrael Ajzenman, znany również jako Julian Ajzenman oraz pod pseudonimami „Julek”, „Chytry” i „Lew”, to postać o interesującej biografii. Urodził się 20 czerwca 1913 roku (wg niektórych źródeł 20 maja 1914) w Radomiu, a swoją karierę polityczną związał z komunistycznym ruchem oporu w Polsce.

Przez wiele lat zaangażowany był w działalność Gwardii Ludowej (GL), Armii Ludowej (AL) oraz Urzędzie Bezpieczeństwa (UB). Po wojnie, w 1946 roku, przyjął nowe nazwisko - Julian Kaniewski - co stanowiło ważny krok w jego życiu jako działacza politycznego.

Jego życie zakończyło się 19 grudnia 1965 roku w Lublinie. Postać Ajzenmana jest symbolem skomplikowanej historii Polski w XX wieku, gdzie polityczne zaangażowanie często wiązało się z ryzykiem i trudnymi wyborami.

Życiorys

Izrael Ajzenman pochodził z rodziny żydowskiej, która borykała się z licznymi trudnościami finansowymi. Był synem kowala Henryka oraz krawcowej Joli. Mimo że jego dzieciństwo wypełnione było ubóstwem, to Ajzenman miał silną wolę samokształcenia się, co skutkowało jego późniejszym zadeklarowaniem się jako samouk. Warto nadmienić, że w licznych życiorysach, które były publikowane po wojnie, Ajzenman podawał nieprawdziwy rok urodzenia jako 1916 oraz twierdził, że posiada wykształcenie podstawowe. W młodości zdobywał doświadczenie także jako tragarz.

W roku 1930 Ajzenman związał się z KZMP, a dwa lata później stał się członkiem KPP. W 1933 objął stanowisko sekretarza komórki partyjnej w Radomiu oraz przewodniczącego lokalnego oddziału związku zawodowego transportowców. Jego działalność jednak nie przeszła bez echa, bowiem Ajzenman był kilkakrotnie karany sądownie. W styczniu 1936 roku został skazany na 7 miesięcy więzienia oraz na grzywnę w wysokości 20 zł za obrabowanie sklepu spożywczego. Tuż po odsiedzeniu wyroku został ponownie aresztowany, tym razem za włamanie do sklepu w nocy z 15 maja 1936 roku w Wolanowie, gdzie użył broni. Został skazany na 2 lata pozbawienia wolności.

W czasie, gdy odbywał wyrok, Ajzenman został karany dyscyplinarnie za pobicie współwięźnia. Mimo to, w powojennych biografiach podkreślał, że wymierzone mu kary w latach 30. miały wyłącznie podłoże polityczne, związane z jego działalnością komunistyczną. Ze względu na wydarzenia wojenne w 1939 roku, Ajzenmanowi udało się wydostać z więzienia w Radomiu. Wówczas postanowił zorganizować w Radomiu komitet rewolucyjny („rewkomu”), mając nadzieję na szybkie przybycie Armii Czerwonej.

W roku 1940 Ajzenman został uwięziony przez Niemców i osadzony w radomskim getcie. W 1942 roku aresztowała go żydowska policja, lecz dzięki pomocy byłych członków KPP udało mu się wydostać z aresztu. Wkrótce potem został zastępcą dowódcy grupy partyzanckiej GL, dowodzonej przez Zygmunta Banasiaka. Niezadowolenie z Ajzenmana było tak wielkie, że Antoni Grabowski wykonał na nim wyrok śmierci za bandytyzm. Latem 1942 roku Ajzenman objął dowództwo oddziału GL „Lwy”. Z relacji historyków wiadomo, że ta grupa była denuncjowana Niemcom przez polskich antysemitów i nie mogła liczyć na wsparcie lokalnych chłopów ze względu na swoje żydowskie pochodzenie.

22 stycznia 1943 roku „Julka”, pod jego dowództwem, przeprowadziła napad na Drzewicę, gdzie zginęło siedem osób, włącznie z dyrektorem fabryki noży „Gerlach” Augustem Kobylańskim oraz pięcioma członkami NSZ. Wydarzenie to miało miejsce na tle wcześniejszych represji, jakie grupy GL doświadczyły ze strony NSZ. Po rozbiciu oddziału „Lwy” przez NSZ, Ajzenman postanowił działać na własną rękę i zabił oficera AK, co skutkowało wydaniem na niego wyroku śmierci przez dowództwo GL, jednak nie został on wykonany. W 1944 roku podjął współpracę z sowiecką grupą desantową NKWD „Nitra”, gdzie sprawował funkcję „kierownika politycznego i terenowego”.

Jego reputacja była zła nawet wśród członków AL, co podkreślił 16 stycznia 1945 roku komendant Obwodu AL, Józef Małecki, zwany „Sękiem”. Ajzenman twierdził, iż przeprowadził wiele akcji bojowych, w tym stoczył 44 bitwy z Niemcami i uwolnił 80 więźniów.

W 1945 roku rozpoczął karierę w Powiatowym Urzędzie Bezpieczeństwa Publicznego (PUBP) w Końskich, a od 18 marca 1945 roku pełnił funkcję komendanta ochrony Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego (WUBP) w Poznaniu. W maju tego samego roku rozpoczęto postępowanie w jego sprawie, a 1 listopada 1945 roku został dyscyplinarnie zwolniony z pracy. Wśród zarzutów znalazły się m.in. nadużycia stanowiska oraz przestępstwa o charakterze kryminalnym. Aresztowany w Mokotowie, Ajzenman donosił na swoich współwięźniów, co ujawniali prokuratorzy. 17 sierpnia 1946 roku Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie skazał go na 3 lata więzienia w zawieszeniu na 5 lat, uznając go za osobę z „szczególnymi zasługami”.

26 sierpnia 1946 roku wystosował pismo do dyrektorów Departamentów MBP, Józefa Czaplickiego oraz Józefa Różańskiego, z prośbą o natychmiastowe zwolnienie. Udało mu się bez przeszkód odzyskać wolność 13 września 1946 roku, a z powodu amnestii z 26 marca 1947 roku, jego kara została uchylona. Po wyjściu na wolność zdecydował się na zmianę nazwiska na Julian Kaniewski, a jego dalsza kariera zawodowa obejmowała m.in. pracę w Polskim Radiu, Centralnym Zarządzie Przemysłu Mięsnego oraz w Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowej w Lublinie jako komendant okręgowy Służby Ochrony Kolei. W 1960 roku został usunięty z PZPR z powodu korupcji, jednak w 1962 roku przyjęto go ponownie do partii.

Przypisy

  1. Czesław Brzoza, Andrzej Sowa, Historia Polski 1918-1945, 2006 r., s. 633.
  2. C. Madajczyk Sprawy polskie w "Atlas of the Holocaust", [w:] Dzieje najnowsze, rocznik XVIII, 1986 r., s. 286.

Oceń: Izrael Ajzenman

★★★★★
Średnia ocena:4.84 Liczba ocen:13