Teatr Powszechny im. Jana Kochanowskiego w Radomiu

---

Historia

XIX wiek

Teatr w Radomiu ma swoje korzenie w XVIII wieku, kiedy to w budynku kolegium Pijarów powstał teatr amatorski. Pierwsze profesjonalne przedstawienia odbywały się w zajeździe zlokalizowanym przy Lubelskim Przedmieściu (dziś to ulica Żeromskiego 2). Prawdziwym krokiem naprzód było przekształcenie w 1809 roku dawnego kościoła pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny (obecnie kościoła ewangelicko-augusburskiego), który stał się pierwszym budynkiem teatralnym w Radomiu.

W 1818 roku obiekt ten został zakupiony przez Radomskie Towarzystwo Dobroczynności, a dwa lata później modernizacja w stylu klasycystycznym, według projektu architekta Józefa Möllera, przekształciła go w prawdziwy teatr. Profesjonalna scena, trzypoziomowa widownia oraz pełne zaplecze, takie jak garderoby i bufet, stały się nowym standardem.

W 1827 roku, z powodu trudności finansowych, Towarzystwo zmuszone było sprzedać budynek parafii ewangelickiej z przeznaczeniem na świątynię, co oznaczało zakończenie działalności miejscowego teatru w tym miejscu. W kolejnych latach, przez ponad dwie dekady, miejscowe przedstawienia odbywały się w różnych lokalach, takich jak dom Kociubskiego przy ul. Lubelskiej 2 czy w Pałacu Sandomierskim. Radom był wtedy miejscem intensywnego życia teatralnego.

W 1850 roku Henryk Marconi stworzył projekt nowego teatru, który nie został zrealizowany z powodu braku funduszy. W 1852 roku powstał nowy gmach Resursy Obywatelskiej przy ulicy Warszawskiej, gdzie kontynuowano organizację przedstawień do czasów I wojny światowej. Niestety, brak odpowiedniego, profesjonalnego miejsca do występów ograniczał możliwości radomskiego teatru.

Lata 1918–1934

Na początku XX wieku Radom przeżył osłabienie ruchu teatralnego, jednak po wojnie i odzyskaniu przez Polskę niepodległości nastąpiła odnowa. W 1922 roku z inicjatywy lokalnych działaczy kulturalnych otwarto Teatr Rozmaitości, przyciągający znane zespoły, w tym te prowadzone przez Karola Adwentowicza oraz Juliusza Osterwę, Juliusza Osterwy.

W tym czasie cieszyły się dużą popularnością teatry rewiowe oraz solowe występy uchodzących za legendy, takich jak Eugeniusz Bodo czy Stefan Jaracz. W dwudziestoleciu międzywojennym podejmowano liczne próby uformowania stałej sceny teatralnej. Największym sukcesem była inicjatywa Bronisława Skąpskiego, który w 1931 roku stworzył Teatr Województwa Kieleckiego, będący pierwszym stałym teatrem w Radomiu. Niestety, jego działalność była krótka.

W 1933 roku powstał Teatr im. Stefana Żeromskiego, który trwał jedynie do 1934 roku. Po wojnie, w 1945, teatr wznowił działalność w Kielcach, otwierając równocześnie filię w Radomiu.

Lata 1948–1976

W 1948 roku Radom odzyskał swoją scenę, kiedy otwarto Teatr im. Stefana Żeromskiego w przy tej samej lokalizacji. Siedzibą teatru uczyniono Dom Kolejarza, wybudowany w latach 30-tych, znajdujący się przy placu Jagiellońskim. Pierwszym spektaklem, które zainaugurowało działalność był Szklanka Wody E. Scribe’a.

Znaczący okres w historii teatru przypadł na dyrekcję Marii i Tadeusza Byrskich. W tym czasie, w latach 1959–1961, powstała Mała Scena, ulokowana w zabytkowym Domu Esterki na radomskim Rynku. W 1965 roku, z przyczyn technicznych, zamknięto dotychczasowy obiekt, co utrudniło działalność zespołu, który wystawiał przedstawienia aż do 1972 roku.

Teatr Powszechny im. Jana Kochanowskiego

Pojawienie się możliwości utworzenia niezależnej sceny zawodowej w Radomiu wiązało się z nadaniem miastu statutu ośrodka regionalnego 22 grudnia 1976 roku. Początkowo Teatr Powszechny im. Jana Kochanowskiego miał siedzibę w budynku Urzędu Wojewódzkiego z uwagi na trwający remont placu Jagiellońskiego. Dyrektorem teatru został Zygmunt Wojdan i kierował nim przez 13 lat. Inauguracja miała miejsce 10 listopada 1978 roku i była związana z premierą sztuki Droga do Czarnolasu, autorstwa Aleksandra Maliszewskiego.

Nową erę otworzył spektakl Tango S. Mrożka, którego premiera miała miejsce 14 grudnia 1991 roku w nowym gmachu teatru. W latach 1991–1998 dyrektorem był Wojciech Kępczyński, w czasie którego repertuar wzbogacił się o musicali, a także klasyczne dzieła teatralne. Współpraca z innymi teatrami zaowocowała prezentacją najciekawszych spektakli z Polski i zagranicy. Do największych osiągnięć zaliczany był Międzynarodowy Festiwal Gombrowiczowski, organizowany od 1993 roku, którego adaptacje prozy Gombrowicza stały się specjalnością radomskiego teatru.

Po Linasa Zaikauskasa, który zarządzał w latach 1998-2001, kontynuowano festiwal i poszerzono repertuar o komedie muzyczne oraz dramaty współczesne. Podczas kadencji Adama Sroki (2001–2008) stawiano na nowoczesne dramaty polskie i zagraniczne, co przyczyniło się do powstania festiwalu Radom Odważny, poświęconego współczesnemu dramatowi. Ostateczne zmiany przyniosły lata 2008–2019 pod dyrekcją Zbigniewa Rybki, gdyż teatr wystawiał od 8 do 13 premier rocznie i kontynuował Międzynarodowy Festiwal Gombrowiczowski, co uczyniło go wizytówką Radomia. W 2010 roku otworzono lalkową scenę Fraszka, a dwa lata później powiększono ofertę o nowoczesną scenę Kotłownia, poświęconą eksperymentalnym projektom teatralnym. W latach 2010-2012 zrealizowano też gruntowną modernizację gmachu teatru.

Międzynarodowy Festiwal Gombrowiczowski

Teatr Powszechny im. Jana Kochanowskiego w Radomiu od 1993 roku z dumą organizuje Międzynarodowy Festiwal Gombrowiczowski, który stanowi jeden z najważniejszych festiwali teatralnych w Polsce. Festiwal ten ma charakter interdyscyplinarny, łącząc różnorodne dziedziny kultury oraz sztuki, takie jak teatr, sztuki plastyczne, film, muzyka, a także naukę.

Ideą festiwalu jest stworzenie platformy do wymiany myśli oraz poszukiwanie nowatorskich sposobów interpretacji twórczości Gombrowicza, w kontekście nieustannie zmieniającej się rzeczywistości. Z biegiem lat, MFG przybrał formę konkursu, w którym ostateczny wybór laureatów podejmowany jest przez jury składające się z krytyków, teatrologów oraz reżyserów.

Wybór Teatru Powszechnego im. Jana Kochanowskiego na organizatora festiwalu ma głębokie uzasadnienie, które wiąże się z rodzinnymi korzeniami Gombrowicza oraz jego bliskimi związkami z Radomiem i regionem radomskim.

Gombrowicz przyszedł na świat w 1904 roku w Małoszycach, ówczesnej guberni radomskiej. Interesującym miejscem związanym z jego osobą jest podradomska Wsola, gdzie niegdyś znajdował się majątek jego brata. To tam autor spędzał wiele czasu i właśnie w tym miejscu napisał m.in. Ferdydurke. Wspomniany pałac obecnie pełni rolę muzeum poświęconego tej wybitnej postaci literackiej.

Sceny

Teatr Powszechny im. Jana Kochanowskiego w Radomiu oferuje różnorodne przestrzenie sceniczne, które dostosowane są do różnych form sztuki teatralnej. Warto bliżej przyjrzeć się poszczególnym scenom oraz ich charakterystyce.

• Duża Scena – to główna sala widowiskowa, która może pomieścić 359 widzów w układzie amfiteatralnym.
• Scena Kameralna – to przestrzeń eksperymentalna, w której widownia jest elastyczna. Liczba miejsc zmienia się w zależności od aranżacji, oferując:
• Jednostronną widownię „A” – 102 miejsca,
• Dwustronną widownię „A” i „B” – która pomieści 102 + 86 = 188 miejsc.
• Lalkowa Scena Fraszka – przeznaczona dla najmłodszych, oferuje 79 miejsc na widowni.
• Scena Kotłownia – zlokalizowana w piwnicy teatru, posiada 76 miejsc siedzących.

Każda z tych scen ma swoje unikalne cechy i jest przystosowana do określonych form i stylów teatralnych, oferując widzom szeroki wachlarz doświadczeń artystycznych.

Dyrektorzy

Teatr Powszechny im. Jana Kochanowskiego w Radomiu ma bogatą historię swoich dyrektorów, którzy stanowili istotny element w kształtowaniu jego tożsamości.

Na czołowej pozycji w latach 1978–1991 był Zygmunt Wojdan, który z pewnością wpłynął na rozwój placówki, a jego sukcesy były kontynuowane przez Wojciecha Kępczyńskiego, który pełnił funkcję dyrektora od 1991 do 1998 roku.

Później kierownictwo objął Linas Zaikauskas i sprawował je przez okres od 1998 do 2001 roku. Od 2001 do 2007 roku dyrekcję prowadził Adam Sroka, który również przyczynił się do rozwoju artystycznego teatru.

Kolejnym dyrektorem był Zbigniew Rybka, który przewodził instytucji w latach 2008–2019, a jego kadencja zakończyła się sukcesami i uznaniem w środowisku teatralnym.

Obecnie funkcję dyrektora sprawuje Małgorzata Potocka, pełniąc ją od 2019 roku, i jest to nowy rozdział w historii teatru, który z pewnością przyniesie świeże spojrzenie na sztukę teatralną w Radomiu.

---

Oceń: Teatr Powszechny im. Jana Kochanowskiego w Radomiu

---