Tadeusz Żerański

---

Życiorys

Tadeusz Żerański przyszedł na świat w rodzinie, w której jego ojciec, Ludwik (zm. 1905), pełnił rolę lekarza oraz społecznego działacza. Był pionierem przyrodolecznictwa w Polsce. Jego matka, Maria, pochodziła z ziemiańskiej rodziny Wietrzykowskich. W 1897 roku Żerański ukończył Wyższą Szkołę Rzemieślniczą w Łodzi, a już w 1898 roku rozpoczął studia na wydziale elektrycznym Politechniki w Darmstadcie. W trakcie nauki stał się członkiem Związku Młodzieży Polskiej „Zet”, który był pod opieką Ligi Narodowej.

W 1903 roku, uzyskując dyplom inżyniera elektryka, podjął pracę w Warszawie, a później kontynuował karierę w zakładach „Tarnia” koło Sędziszowa, gdzie zajmował się produkcją pierwszych w Polsce lamp łukowych. 1 lipca 1903 roku poślubił w Warszawie Marię z Czapińskich (zm. 1965), córek Leopolda, który był powstańcem styczniowym oraz więźniem syberyjskim, pochowanym na Cmentarzu Łyczakowskim. Między 1909 a 1926 rokiem pracował w Lwowie i Krakowie, gdzie m.in. projektował i nadzorował elektryfikację wielu zakładów przemysłowych oraz miast, takich jak zakłady naftowe w Drohobyczu, cukrownie w Chodorowie oraz elektrownie w Truskawcu, Czortkowie, Krynicy i Krzeszowicach pod Krakowem.

W 1926 roku objął stanowisko dyrektora technicznego w Polskich Zakładach Elektrotechnicznych Brown Boveri S.A., a od 1931 roku był dyrektorem „Centroprzewodu” w Warszawie. We wrześniu 1910 roku wziął udział w V Zjeździe Techników Polskich, który odbył się we Lwowie. W latach 1911–1926 aktywnie uczestniczył w pracach Towarzystwa Politechnicznego we Lwowie, a w latach 1918–1927 był członkiem Krakowskiego Towarzystwa Technicznego, reprezentując je podczas założycielskiego zjazdu SEP w czerwcu 1919 roku w Warszawie, gdzie przewodniczył komisji statutowej.

W czasie wojny polsko-bolszewickiej zaciągnął się na ochotnika do wojska polskiego w sierpniu 1920 roku i walczył do listopada tego samego roku. Po 1926 roku znów osiedlił się w Warszawie, kontynuując działalność społeczną, m.in. jako członek zarządu Towarzystwa Opieki nad Polakami Zamieszkałymi Zagranicą im. Adama Mickiewicza. W Stowarzyszeniu Elektryków Polskich (SEP) pełnił liczne funkcje, w tym w 1928 roku został wybrany do zarządu, a w 1929 roku wchodził w skład komisji organizacyjnej znaku przepisowego oraz komisji wydawniczej. W ramach tych działań Żerański opracował publikacje, takie jak: „Polska bibliografia elektrotechniczna” oraz „Ksiądz Józef Herman Osiński – pierwszy polski elektryk”.

Wnosząc swój wkład w rozwój polskiego słownictwa elektrotechnicznego, już w czasach studenckich, w 1901 roku, stworzył „Niemiecko-polski słownik wyrazów technicznych”. To pierwsza publikacja tego typu, zawierająca około dwustu terminów z dziedziny elektrotechniki, której drugie wydanie ukazało się w 1902 roku. W 1903 roku Żerański zaczął uczestniczyć w pracach nad słownictwem elektrotechnicznym, które prowadzone były przez Kazimierza Obrębowicza, Mariana Lutosławskiego oraz Jana Rzewnickiego. W 1904 roku wydał także „Materiały do słownictwa elektrotechnicznego”, zawierające wstępne tłumaczenie ok. 3500 terminów niemieckich.

Na przełomie 1917 a 1918 roku Żerański był członkiem Centralnej Komisji Słownictwa Elektrotechnicznego (CKSE), ustanowionej przez Koło Elektrotechników przy Stowarzyszeniu Techników w Warszawie. W 1919 roku, podczas zjazdu założycielskiego SEP, komisja przedstawiła propozycje ujednolicenia polskiego słownictwa elektrotechnicznego, a Żerański pozostał aktywny w komisji aż do swojej śmierci, pełniąc funkcję przewodniczącego w latach 1932–1935.

W 1921 roku opublikował dwa istotne dzieła: „Słownik elektrotechniczny do praktycznego użytku w biurach, składach i fabrykach elektrotechnicznych” oraz „Nowy słownik elektrotechniczny”, które zostały polecone przez CKSE i wydane przez „Książnicę Polską” Towarzystwa Nauczycieli Szkół Wyższych. Dwa lata później, w 1922 roku, Żerański dostarczył około 440 terminów elektrycznych do „Słownika Rzemieślniczego – III Dział Instalacyjny” redagowanego przez inżyniera Kazimierza Stadmuellera.

Podczas hitlerowskiej okupacji zaangażował się w działalność konspiracyjną CKSE SEP, tworząc m.in. dział VI słownika „Kolejnictwo elektryczne” z odpowiednikami w języku niemieckim i francuskim. Działał przy „Przeglądzie Elektrotechnicznym” w latach 1946 oraz 1947, publikując zeszyty tematyczne. Żerański pasjonował się również bibliofilią, był członkiem zarządu Towarzystwa Miłośników Książki w Krakowie oraz Towarzystwa Bibliofilów Polskich w Warszawie. W czasie okupacji działał w konspiracyjnym Kole Miłośników Ekslibrisu i Grafiki w Warszawie.

Niestety, jego bogata biblioteka, obejmująca 6650 dzieł w 8550 woluminach, została całkowicie zniszczona w czasie powstania warszawskiego. Żerański zmarł nagle w Warszawie, a jego ciało spoczęło w grobie rodzinnym na cmentarzu Parafii Św. Wacława w Radomiu, w kwaterze 10B/1/63, grób 4788. Pozostawił po sobie czworo dzieci: Zofię, Marię, Halinę oraz Ludwika.

---

Oceń: Tadeusz Żerański

---