Antoni Jahołkowski, urodzony 1 lipca 1931 roku w Radomiu, jest postacią, która znacząco wpisała się w historię polskiego teatru i filmu. Jako aktor teatralny i filmowy, zdobył uznanie wśród widzów oraz krytyków. Zmarł 1 września 1981 roku we Wrocławiu, pozostawiając po sobie bogaty dorobek artystyczny.
Jahołkowski był również teoretykiem teatru oraz pedagogiem, a jego dokonania w tej dziedzinie przyczyniły się do kształtowania młodych talentów w polskiej sztuce scenicznej. Jego praca w Teatrze Laboratorium była kolejnym dowodem na jego pasję i zaangażowanie w rozwój teatru w Polsce.
Życiorys
Antoni Jahołkowski w 1952 roku rozpoczął naukę na Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie. Jednakże wkrótce przerwał swoje studia, aby zająć się nauką w szkole aktorskiej, której nie udało mu się ukończyć w standardowy sposób. W międzyczasie aktywnie występował jako aktor estradowy w Teatrze Rapsodycznym, a potem w Rozmaitościach w Krakowie. Jego debiut filmowy miał miejsce w 1962 roku w produkcji „Jadą goście jadą…”. W kolejnym roku, w sposób eksternistyczny, zakończył swoje studia na Wydziale Aktorskim Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej im. Ludwika Solskiego w Krakowie.
Aktor w Teatrze Laboratorium
W latach 1959-1970 Antoni Jahołkowski był nieodłączną częścią Teatru 13 Rzędów oraz Teatru Laboratorium Jerzego Grotowskiego, z siedzibą w Opolu, a później we Wrocławiu, aż do momentu samorozwiązania tej unikalnej formacji artystycznej. Jego zaangażowanie przejawiało się poprzez aktywne uczestnictwo we wszystkich realizacjach zespołu. W trakcie intensywnych prób nad spektaklem Akropolis, gdy to zespół stawiał czoła różnorodnym technikom aktorskim, Jahołkowski wspierał grupę, prowadząc ćwiczenia z zakresu śpiewu oraz muzyki.
Po znaczących doświadczeniach z przedstawieniem Studium o Hamlecie, odnalazł się w rolach racjonalistów oraz władców, na przykład w postaciach Króla w Księciu Niezłomnym, a także Szymona-Piotra w Apocalypsis cum figuris. To właśnie te postaci, stanowiące przeciwność wobec ofiarniczych ról, często odwzorowywanych przez Ryszarda Cieślaka, pozwoliły mu na głębokie zrozumienie i interpretację ludzkiej natury.
W dekadzie lat 70., jego artystyczne poszukiwania zaprowadziły go do działań parateatralnych, w tym projektu Special Project. Zajmował się również realizacją staży w ramach cyklu Acting Therapy prowadzonego przez Zygmunta Molika, a także był częścią grupy zajmującej się projektem Drzewo Ludzi. Jego pasja do dzielenia się doświadczeniem aktorskim zaowocowała prowadzeniem staży parateatralnych oraz wykładów z metody aktorskiej w Stanach Zjednoczonych, w tym na prestiżowych uniwersytetach w Nowym Jorku i Hamiltonie w 1977 roku. Również w tym samym roku był gościem warsztatów twórczych w Berkeley.
W kolejnych latach zrealizował szereg warsztatów w Turynie, Winterthur, Monachium oraz Aarhus (1980/1981). W 1981 roku miał zaszczyt odegrać główną rolę w quasi-spektaklu Thanatos polski. Inkantacje, którego reżyserem był Ryszard Cieślak. Niefortunnie, z powodu choroby oraz przedwczesnej śmierci Jahołkowskiego, prace nad tym spektaklem musiały zostać wstrzymane.
Kariera teatralna
Kariera teatralna Antoni Jahołkowskiego jest interesującym przykładem zaangażowania w wiele istotnych produkcji, które odegrały kluczową rolę w jego artystycznej drodze. W jego repertuarze znajdują się różnorodne dzieła, które ukazują nie tylko jego talent, ale także różnorodność ról, jakie miał okazję zagrać na scenie.
Nazwa dramatu | Autor | Postać | Reżyser | Teatr | Lokalizacja | Data premiery |
---|---|---|---|---|---|---|
Jadzia wdowa | Ryszard Ruszkowski | Kucharz | Jerzy Bujański | Teatr Rozmaitości | Kraków | 22 kwietnia 1959 |
Orfeusz | Jean Cocteau | Azrael, Protokulant | Jerzy Grotowski | Teatr 13 Rzędów | Opole | 10 sierpnia 1959 |
Kain | George Byron | Adam | Jerzy Grotowski | Teatr 13 Rzędów | Opole | 30 stycznia 1960 |
Kabaret Błażeja Sartra | Adam Kurczyna | Staruszek III, Kelner | Zygmunt Molik | Teatr 13 Rzędów | Opole | 15 maja 1960 |
Misterium buffo | na podstawie Władymira Majakowskiego | _ | Jerzy Grotowski | Teatr 13 Rzędów | Opole | 31 lipca 1960 |
Siakuntala | na podstawie Kālidāsy | Wesołek, Rybak | Jerzy Grotowski | Teatr 13 Rzędów | Opole | 13 grudnia 1960 |
Turyści | Estrada Publicystyczna | _ | Jerzy Grotowski | Teatr 13 Rzędów | Opole | 1 kwietnia 1961 |
Dziady | Adam Mickiewicz | _ | Jerzy Grotowski | Teatr 13 Rzędów | Opole | 18 czerwca 1961 |
Pamiętnik śląski | Estrada Publicystyczna | _ | Zygmunt Molik | Teatr 13 Rzędów | Opole | 9 lipca 1961 |
Idiota | na podstawie Fiodora Dostojewskiego | Rogożyn | Waldemar Krygier | Teatr 13 Rzędów | Opole | 21 października 1961 |
Kordian | Juliusz Słowacki | Dozorca (Prezes) | Jerzy Grotowski | Teatr 13 Rzędów | Opole | 13 lutego 1962 |
Akropolis | Stanisław Wyspiański | Anioł II | Jerzy Grotowski, Józef Szajna | Teatr Laboratorium 13 Rzędów | Opole | 10 października 1962 |
Tragiczne dzieje doktora Fausta | Christopher Marlowe | Mefisto | Jerzy Grotowski | Teatr Laboratorium 13 Rzędów | Opole | 23 kwietnia 1963 |
Studium o Hamlecie | oparte na tekstach Williama Shakespeare’a i Stanisława Wyspiańskiego | _ | Jerzy Grotowski | Teatr Laboratorium 13 Rzędów | Opole | kwiecień 1964 |
Akropolis (Wersja V) | Stanisław Wyspiański | Izaak-Strażnik | Jerzy Grotowski | Teatr Laboratorium | Wrocław | 17 maja 1967 |
Ewangelie próba otwarta | _ | opoka | Jerzy Grotowski | Teatr Laboratorium | Wrocław | 1967 |
Książę Niezłomny | Juliusz Słowacki | Król | Jerzy Grotowski | Teatr Laboratorium | Wrocław | 19 marca 1968 |
Apocalypsis cum figuris | Jerzy Grotowski | Szymon Piotr | Jerzy Grotowski | Teatr Laboratorium | Wrocław | 19 lipca 1968 |
Thanatos polski. Inkantacje | na motywach Zbrodni i kary Fiodora Dostojewskiego (roboczy tytuł Po Dostojewsku) z tekstami wierszy Adama Mickiewicza, Czesława Miłosza, Rafała Wojaczka i Reny Mireckiej, w układzie Ryszarda Cieślaka | _ | Ryszard Cieślak | Teatr Laboratorium | Wrocław | próby z publicznością, oficjalny pokaz 28 lutego 1981 |
W źródłach podano, że jego współpraca z cenionymi reżyserami oraz udział w prestiżowych teatrze przyczyniły się do rozwoju jego kariery artystycznej.
Przypisy
- Jahołkowski Antoni [online], grotowski.net [dostęp 17.09.2019 r.]
- Antoni Jahołkowski – kariera teatralna. e-teatr. [dostęp 19.02.2010 r.]
- Plakat do prób otwartych spektaklu „Ewangelie”, Wrocław 1967. Projekt Waldemar Krygier. [dostęp 19.02.2010 r.]
- Plakat do spektaklu „Studium o Hamlecie” według Shakespeare’a i Wyspiańskiego, Opole 1964. Projekt Waldemar Krygier. [dostęp 15.02.2010 r.]
- Za: od lewej: Ryszard Cieślak (Anioł I), Andrzej Bielski (Pani) i Antoni Jahołkowski (Anioł II) w Acropolis (II wersja), Teatr Laboratorium, 1963. [dostęp 15.02.2010 r.]
- Andrzej Trzos-Rastawiecki: Jadą goście jadą.... Film Polski, 1962. [dostęp 15.02.2010 r.]
- Antoni Jahołkowski: Ciekawość i gotowość szukania nowego, rozmawiał Tadeusz Burzyński, [w:] Tadeusz Burzyński: Mój Grotowski, wybór i opracowanie Janusz Degler i Grzegorz Ziółkowski, posłowie Janusz Degler, Wrocław 2006, s. 147–148.
- a b c d Kornaś Tadeusz: „Thanatos Polski” w Teatrze Laboratorium, „Pamiętnik Teatralny” 2000 z. 1–4, s. 272–283.
- Początkowo dzieło miało nosić tytuł Po Dostojewsku. Nie dlatego jednak, że zamierzano wykorzystać prozę Dostojewskiego, lecz dlatego, że chciano przekazać dylematy człowieka z taką mocą, jak robił to autor Zbrodni i kary. Pokazać człowieka rozpiętego między dobrem a władzą, zdolnego do tkliwości i miłości, a równocześnie w pełni jego okrucieństwa, wybierającego pomiędzy namiętnością i Bogiem. Doświadczenia wyniesione z lektury Dostojewskiego zderzyły się z własnymi doświadczeniami twórców.” za: Tadeusz Kornaś: Inny Teatr. „Pamiętnik Teatralny” 2000 nr 1-4, s. 272–283.. [dostęp 15.02.2010 r.].
Pozostali ludzie w kategorii "Kultura i sztuka":
Henryk Modzelewski | Anna Smołowik | Jerzy Wróblewski (muzealnik) | Jerzy Zaruba | Ned Glass | Rafał Roskowiński | Roman Turczynowicz | Henryk Rydzewski | Dariusz Kozłowski | Jakub Zucker | Wiesław Grabek | Jolanta Piętek-Górecka | Leszek Jastrzębiowski | Maciej Starnawski | Bernard Gotfryd | Andrzej Przedworski | Rajmund Ziemski | Jan Krugier | Maciej Borniński | Marek Jerzy MoszyńskiOceń: Antoni Jahołkowski