Cmentarz ewangelicki w Radomiu

---

Historia

Cmentarz ewangelicki w Radomiu został założony we wrześniu 1833 roku, co miało miejsce dokładnie siedem lat po utworzeniu radomskiej parafii luterańskiej. Jego fundatorem był tajemniczy Szmidt, który przekazał grunty na potrzeby cmentarza.

W 1834 roku miejsce to zostało otoczone fosą oraz obsadzone drzewami, co miało na celu zarówno estetykę, jak i ochronę przed intruzami. W ciągu pięciu lat od założenia, w 1839 roku, wykonano także wybrukowany wjazd, co znacznie ułatwiło dostęp do cmentarza. Z kolei w latach 1857–1858 cmentarz zyskał ogrodzenie, które zostało poświęcone w 1860 roku. Ponadto, w tym samym okresie dokonano niewielkiego powiększenia terenu nekropolii.

Podczas lat osiemdziesiątych XIX wieku cmentarny mur przeszedł remont, co świadczy o dbałości społeczności o to miejsce. W 1893 roku na terenie cmentarza wybudowano dom grabarza za pieniądze uzyskane z gruntów odkupionych od niejakiego Bogackiego. Niezwykle ważnym wydarzeniem miało miejsce w 1902 roku, kiedy to Ewa Reich ufundowała dzwon, który zainstalowano na bramie wjazdowej.

W okresie między rokiem 1902 a 1904 dokonano reorganizacji układu przestrzennego cmentarza oraz pielęgnacji drzewostanu, co poprawiło jego estetykę. Niestety, w 1915 roku, w trakcie deportacji mieszkańców Radomia o niemieckich korzeniach, cmentarz został zdewastowany przez lokalny margines, który dopuścił się włamań do grobów. W czasie I wojny światowej spoczęło tam 112 żołnierzy-ewangelików, którzy walczyli w armiach niemieckiej i austro-węgierskiej.

W 1926 roku na cmentarzu odbyło się nabożeństwo z okazji stulecia parafii. Z kolei w 1934 roku zrealizowano projekt podwyższenia murów wokół cmentarza, co miało na celu dodatkowe zabezpieczenie tego szczególnego miejsca. Informacje dotyczące stanu cmentarza podczas II wojny światowej pozostają nieznane, co jest pewnym znakiem zagadkowości w jego historii.

W 1977 roku przeprowadzono szczegółową inwentaryzację terenu cmentarza, a niestety w 1981 roku miała miejsce zorganizowana kradzież nagrobków. Rok później, 3 maja 1982 roku, cmentarz został formalnie wpisany do rejestru zabytków. Kolejne lata przyniosły odmiany, w 2004 roku rozpoczęto rozbiórkę nieużywanego domku grabarza, którego stan techniczny nie pozwalał na jego renowację. W 2005 roku dokonano renowacji muru cmentarnego, a także uporządkowano ponownie drzewostan. Z kolei w latach 2007 lub 2008 przeprowadzono kolejny etap inwentaryzacji, co pokazuje ciągłą ewolucję i dbałość o ten zabytkowy cmentarz.

Układ i stan zachowania cmentarza

Cmentarz prezentuje nieregularny układ, który został podzielony na mniejsze kwatery, gdzie znajduje się zaledwie kilka bądź kilkanaście grobów. Taki sposób organizacji przestrzeni nekropolii sięga lat pięćdziesiątych XIX wieku.

Generalny stan cmentarza ocenia się jako dość dobry. Dzięki licznym akcjom porządkowym, które są organizowane przez parafię od lat osiemdziesiątych XX wieku, oraz wsparciu ze strony wolontariuszy, zarówno krajowych, jak i zagranicznych, nekropolia zyskała na czystości i uporządkowaniu. W szczególności warto podkreślić wpływ uczniów radomskiego Zespołu Szkół Ekonomicznych, którzy pod kierunkiem nauczycielki Bożeny Ziętek czynnie zaangażowali się w opiekę nad tym miejscem.

Aktualnie na terenie cmentarza znajduje się 269 grobów, z czego 81 z nich jest całkowicie zniszczonych. Nagrobki, które można spotkać na cmentarzu, zostały wykonane w głównej mierze przez lokalnych rzemieślników z Radomia, ale również przez zakłady z Warszawy i Lublina. Materiały używane do ich produkcji obejmowały piaskowiec, żeliwo, granit oraz inne tworzywa.

Pochowani na cmentarzu

Na cmentarzu ewangelickim w Radomiu spoczywają znane postacie oraz rodziny, które odegrały znaczną rolę w społeczności lokalnej. Poniżej przedstawiamy krótki przegląd osób, które zostały tu pochowane:

• Arnekkerowie – rodzina aptekarzy,
• Anna Brandt,
• August Brusendorf – nauczyciel,
• Buffowie – rodzina przemysłowców,
• Ludwik Teodor Coppe – dyrektor stacji telegrafu,
• Długołęccy – rodzina przemysłowców,
• Adolf Frick (zm. 1874) – aptekarz,
• Gainowie – rodzina przemysłowców,
• Bronisław Hassenbein – prawnik,
• Juliusz Karol Hempel – nauczyciel,
• Edward Herbst – kupiec,
• Samuel Hoppen, Karol Franciszek Hoppen – aptekarze,
• Karschowie – rodzina przemysłowców,
• Keplerowie – rodzina przemysłowców,
• Kindtowie – rodzina przemysłowców,
• Juliusz Krause – duchowny,
• Kuntzowie – rodzina przemysłowców,
• Karol Liebich – lekarz,
• Liederowie – rodzina przemysłowców,
• Lorentzowie,
• Łagodzińscy – rodzina aptekarzy,
• Marxowie – rodzina aptekarzy,
• Gustaw Kazimierz Marx – lekarz,
• Kazimiera Marx – nauczycielka,
• Metzgerowie – rodzina przemysłowców,
• Adolf Minde – właściciel ziemski,
• Pentzowie – rodzina aptekarzy,
• Alfons Pinno – architekt,
• Czesław Michał Pławski – generał,
• Władysław Roguski – prawnik,
• Rösslerowie – rodzina przemysłowców,
• Julian Schniersztein – lekarz,
• Władysław Schummer – obywatel ziemski,
• Skibińscy – rodzina przemysłowców,
• Adolf Spetch – właściciel ziemski,
• Antoni Szulc – urzędnik Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej,
• Adolf Tochterman – lekarz,
• Henryk Tochterman – duchowny,
• Wickenhagenowie – rodzina przemysłowców,
• Otton Wüstehube – pastor,
• Ludwik Zerx – właściciel ziemski.

---

Oceń: Cmentarz ewangelicki w Radomiu

---